Działania ONZ na rzecz kobiet

Komisja Statusu Kobiet jest jedną z dziewięciu komisji funkcjonalnych Rady Gospodarczej i Społecznej (ECOSOC). Utworzona przez Radę w 1946 roku, na mocy rezolucji nr 11/II/1946, ma za zadanie przygotowywać dla niej rekomendacje i raporty na temat praw kobiet - politycznych, ekonomicznych, obywatelskich, socjalnych i edukacyjnych. Celem Komisji jest promowanie zasady równych praw kobiet i mężczyzn. Mandat Komisji został poszerzony w 1987 roku na mocy rezolucji Rady Gospodarczej i Społecznej (1987/22).

Ponadto, Zgromadzenie Ogólne upoważniło Komisję do nadzorowania realizacji Platformy Działania (Platform for Action), przyjętej podczas IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet (Pekin 1995) i zachęcania do włączania perspektywy płci społeczno - kulturowej do zasadniczego nurtu działań ONZ (gender mainstreaming). W 1996 roku ECOSOC zmodyfikowała zakres kompetencji Komisji (rezolucja 1996/6).

W 2000 roku na 23 sesji specjalnej Zgromadzenia Ogólnego (Pekin+5), zatytułowanej Kobiety 2000: równość płci, rozwój i pokój na XXI wiek, dokonano szerokiego przeglądu i oceny postępu we wdrażaniu postanowień Platformy Działania. Zgromadzenie przyjęło Polityczną Deklarację i Dalsze Działania i Inicjatywy na rzecz Implementacji Deklaracji Pekińskiej i Platformy Działania. Bieżąca i przyszła praca Komisji Statusu Kobiet jest ściśle związana z powyższymi dokumentami i ma na celu zapewnienie efektywnego ich wprowadzania w życie, co potwierdzają zapisy programu aktywności Komisji na lata 2002 - 2006.

Komisja początkowo składająca się z 15 członków, obecnie liczy 45 członków wybieranych na 4 lata przez Radę Gospodarczą i Społeczną według następującego klucza geograficznego: Afryka - 13 członków, Azja - 11, Ameryka Łacińska - 9, Europa Wschodnia - 4, Europa Zachodnia i inne kraje - 8. Polska była członkiem Komisji w latach 1951-68, 1989-92, 1997-2000. Komisja spotyka się raz w roku na okres 10 dni roboczych.

Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet jest organem eksperckim, składającym się z 23 ekspertek i ekspertów pochodzących z całego świata. Został utworzony w 1982 roku. Komitet obserwuje postęp w kwestiach równouprawnienia kobiet, jaki dokonał się w państwach, które są stroną Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979 roku). Monitoruje również wdrażanie narodowych planów przeciwdziałania dyskryminacji kobiet, bowiem państwa, które poprzez ratyfikację lub przystąpienie stały się stroną Konwencji, tym samym przyjmują na siebie takie zobowiązania.

Na odbywających się dwa razy w roku spotkaniach, Komitet rozpatruje narodowe raporty, przedkładane przez państwa - strony w okresie 1 roku od momentu ratyfikacji lub przystąpienia do Konwencji, a następnie co 4 lata. Powyższe sprawozdania dotyczące działań na szczeblu narodowym, powziętych na rzecz polepszenia sytuacji kobiet, są prezentowane Komitetowi przez przedstawicieli rządowych. W dyskusji z tymi przedstawicielami, eksperci CEDAW mają możliwość uzyskania dodatkowych informacji, wymiany poglądów i analizy narodowych polityk antydyskryminacyjnych. Komitet formułuje również rekomendacje odnośnie kwestii, którym państwa powinny poświęcić więcej uwagi. Przykładowo, w 1992 roku Komitet przyjął ogólną rekomendację nr 19, która nakłada na narodowe raporty przedkładane Komitetowi, wymóg załączania danych statystycznych na temat rozmiarów przemocy wobec kobiet, informacji odnośnie udzielania pomocy ofiarom i aktów prawnych czy innych kroków podjętych w celu ochrony kobiet przed przemocą w codziennym życiu np. przed molestowaniem w miejscu pracy, przemocą w rodzinie czy przemocą seksualną.

Eksperci, którzy powinni odznaczać się wysoką moralnością i kompetencjami, są wybierani na 4 lata przez państwa - strony Konwencji. Przy ich wyborze bierze się pod uwagę równą reprezentację geograficzną, jak również różnych form cywilizacji i głównych systemów prawnych. Sam komitet składa się z przewodniczącej, wiceprzewodniczących i sprawozdawczyni (rapporteur). Przewodniczący blisko współpracuje z Sekretariatem ONZ i reprezentuje Komitet na różnych międzynarodowych konferencjach i spotkaniach międzyrządowych. Uczestniczy z ramienia CEDAW w dorocznym spotkaniu przewodniczących organów traktatowych zajmujących się prawami człowieka, podczas którego formułowane są rekomendacje dla Zgromadzenia Ogólnego ONZ.

Jako najwyższy organ międzyrządowy Narodów Zjednoczonych, Zgromadzenie Ogólne jest głównym ciałem tworzącym politykę i oceniającym działania związane z wdrażaniem postanowień IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet. Począwszy od 1995 roku przedstawia raporty Trzeciemu Komitetowi ZO, zajmującemu się sprawami społecznymi, humanitarnymi i kulturalnymi. Raporty te dotyczą m.in.:

Zgromadzenie Ogólne jest również autorem licznych rezolucji obejmujących m.in., oprócz wyżej wymienionych, zagadnienia poprawy statusu kobiet w Sekretariacie ONZ, praktyk zwyczajowych stosowanych wobec kobiet, a wpływających negatywnie na ich zdrowie, gwałtów i nadużyć wobec kobiet w rejonach konfliktu zbrojnego w byłej Jugosławii.

Rada Gospodarcza i Społeczna nadzoruje koordynację działań ONZ na rzecz wdrażania postanowień pekińskiej Platformy Działania i formułuje rekomendacje na ten temat. Podobnie jak Zgromadzenie Ogólne, ECOSOC przygotowuje raporty dotyczące m.in. implementacji postanowień IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet i 23 sesji specjalnej ZO, Światowego Badania na temat Roli Kobiety w Rozwoju, poprawy sytuacji kobiet na obszarach wiejskich, włączania perspektywy płci społeczno - kulturowej do głównego nurtu programów i działań ONZ (gender mainstreaming).

Na szczeblu regionalnym problematyką kobiet zajmują się ciała pomocnicze Rady - komisje gospodarcze.

Afrykańskie Centrum do Spraw Kobiet (African Centre for Women - ACW) upowszechnia informacje na temat sytuacji afrykańskich kobiet, zwłaszcza w priorytetowych dziedzinach, sformułowanych w Platformie Działania oraz informacje odnośnie postępu w działaniach na rzecz kobiet w innych rejonach świata. Ponadto monitoruje i wspiera wysiłki we wdrażaniu postanowień Afrykańskiej Platformy w poszczególnych krajach kontynentu. Stara się włączać kwestie priorytetowe dla kobiet w ramy narodowego rozwoju. Promuje udział kobiet w procesach decyzyjnych szczebla narodowego, subregionalnego i międzynarodowego. Wspiera działania mające na celu zmniejszenie ubóstwa kobiet w najmniej rozwiniętych krajach Afryki, odbudowę społeczno - ekonomicznej pozycji kobiety w krajach ogarniętych kryzysem i tworzenie perspektyw dla przedsiębiorczyń. Przyczynia się również do przyśpieszania włączania perspektywy płci społeczno - kulturowej do głównego nurtu polityk i programów regionalnych i subregionalnych afrykańskich instytucji (gender mainstreaming).

Komisja stawia sobie za cel zwiększenie świadomości wśród kobiet odnośnie mechanizmów podziału i kontroli narodowych zasobów, a także odnośnie narodowych i międzynarodowych instrumentów praw człowieka, tak, aby kobiety mogły dochodzić swych praw. Dąży do uwolnienia kobiet z kręgu ubóstwa m.in. poprzez oferowanie możliwości szkoleń i inwestycji dla wzmocnienia przedsiębiorczości kobiet. Świadczy państwom - stronom usługi doradcze i techniczne w procesie formułowania polityk i programów oraz budowania możliwości instytucjonalnych. Jest ośrodkiem wymiany informacji i doświadczeń dla agend i struktur zajmujących się podnoszeniem statusu kobiet.

Komisja była organizatorem V Regionalnej Konferencji w sprawie Kobiet (Dakar 1995), podczas której przyjęto Afrykańską Platformę Działania.

Komisja poprzez program "Kobiety w Rozwoju" przeprowadza badania obejmujące m.in. status prawny kobiet, skutki polityki makroekonomicznej dla kobiet, ich udział w sektorze prywatnym, mediach, powiązania kobiet z problematyką ubóstwa oraz statystyki i wskaźniki na temat kobiet w rozwoju.

Ponadto ESCAP monitoruje i ocenia postęp osiągnięty przez poszczególne państwa we wdrażaniu globalnych i regionalnych strategii, zwłaszcza postanowień przyjętych podczas konferencji w sprawie kobiet, które odbyły się w Nairobi i w Pekinie oraz zapisów Konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet.

Komisja gromadzi i upowszechnia informacje oraz statystyki odnośnie kobiet biorących udział w programach i politykach rozwojowych regionu. Wydaje periodyk zatytułowany "WINAP Newsletter".

Zajmuje się organizowaniem spotkań grup eksperckich i międzyrządowych na różnorodne tematy z zakresu problematyki kobiet w rozwoju. Przeprowadza warsztaty szkoleniowe, pomaga w tworzeniu centrów informacji oraz świadczy państwom usługi doradcze i techniczne, mające na celu zwiększenie włączania aspektów ważnych dla kobiet we wszystkie dziedziny rozwoju.

Udziela również takiej pomocy swemu Komitetowi do spraw Złagodzenia Ubóstwa poprzez Wzrost Ekonomiczny i Rozwój Społeczny.

Wraz z innymi ciałami i agendami wyspecjalizowanymi Narodów Zjednoczonych oraz z organizacjami pozarządowymi współdziała na rzecz podnoszenia statusu kobiet w regionie Azji i Pacyfiku. Jedną z jej ważniejszych funkcji jest pełnienie roli sekretariatu dla podkomitetu na rzecz podniesienia statusu kobiet, działającego w ramach Międzyagencyjnego Komitetu Regionalnego (Regional Interagency Committee). Podkomitet ten został ustanowiony na mocy rezolucji ESCAP (51/7), dotyczącej implementacji postanowień Deklaracji z Dżakarty i Planu Działań na rzecz Podniesienia Statusu Kobiet w regionie Azji i Pacyfiku oraz zgodnie z porozumieniem osiągniętym na Drugim Spotkaniu Międzyagencyjnego Komitetu Regionalnego, które odbyło się 22 czerwca 1995 roku

Działania Komisji na rzecz równości płci (Gender Activities) skupiają się na aspektach ekonomicznych i opierają się na rekomendacjach Deklaracji Milenijnej i innych dokumentach ONZ-owskich, zwłaszcza pekińskiej Platformy Działania i regionalnego spotkania "Pekin+5", które odbyło się w Genewie w 2000 roku

Komisja za cel stawia sobie włączanie perspektywy płci społeczno - kulturowej do głównego nurtu ekonomicznych badań, analiz, instytucji, polityk i procesów decyzyjnych (gender mainstreaming). Zwraca uwagę na problemy krajów Europy wschodniej i południowo - wschodniej, centralnej Azji i Kaukazu, gdzie pod wieloma względami pozycja kobiety w sektorze gospodarczym uległa pogorszeniu podczas procesów transformacji. Główne obszary działalności ECE, związane z tematyką kobiet opierają się na: statystykach, studiach nad społeczeństwem, analizach ekonomicznych i przedsiębiorczości kobiet oraz dialogu i wymianie doświadczeń.

Stworzone zostało ponadto forum dla przedsiębiorczyń, aby ułatwić im dyskusję na kluczowe tematy i rozwijanie nowych kontaktów zawodowych, wzmocnić więzi pomiędzy kobiecymi stowarzyszeniami. Forum formułuje rekomendacje dla programów i działań ECE, realizowanych ze wszystkimi zainteresowanymi partnerami.

Programy Komisji są rozwijane we współpracy z innymi agendami ONZ, organizacjami międzynarodowymi i pozarządowymi. Jedna z ostatnich inicjatyw dotyczyła warsztatów na temat pracy w domu (telework) jako wyzwania i możliwości dla kobiet, zorganizowanych przez ECE, polskie Ministerstwo Gospodarki i warszawską Fundację - Centrum Promocji Kobiet.

W ramach Komisji Gospodarczej do spraw Ameryki Łacińskiej i Karaibów działa jednostka "Kobieta i Rozwój", zajmująca się kwestiami związanymi z kulturową tożsamością płci (gender). Funkcjonuje ona jako sekretariat do spraw obsługi technicznej rządów państw znajdujących się w regionie, za pośrednictwem Konferencji Regionalnej na temat "Kobiety w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach".

Zajmuje się rozpowszechnianiem informacji i badaniami mającymi na celu promowanie koncepcji równouprawnienia płci w polityce publicznej. Oferuje rządom oraz instytucjom i organizacjom, które o to proszą, współpracę na rzecz rozwoju i wypełniania zobowiązań związanych z tematyką równości płci. Tworzy powiązania między społeczeństwem obywatelskim, ruchami na rzecz kobiet i rządami w celu zapewnienia realizacji Platformy Działania. Za kwestie priorytetowe uznaje rozwój ekonomiczny, rozwój społeczny, prawa człowieka oraz instytucjonalizm.

ECLAC rozwija swoją działalność na rzecz poprawy sytuacji kobiety również w ramach Planu Akcji Regionalnej do spraw włączenia kobiety w rozwój ekonomiczny i społeczny Ameryki Łacińskiej, przyjętego przez państwa członkowskie podczas jedenastego, nadzwyczajnego spotkania Komitetu Plenarnego Komisji Gospodarczej do spraw Ameryki Łacińskiej i Karaibów oraz w ramach Programu Akcji Regionalnej na rzecz kobiet Ameryki Łacińskiej i Karaibów na lata 1995-2001, przyjętego przez państwa członkowskie podczas szóstej Konferencji Regionalnej.

Jednostka, od swojego utworzenia w 1977 roku, organizuje co trzy lata Konferencję Regionalną na temat kobiet w Ameryce Łacińskiej i Karaibach oraz spotkania subregionalne i przygotowawcze: dwa razy w roku spotkania Rady Zarządzającej Konferencji i dwa razy w roku spotkania ekspertów dotyczące tematów istotnych dla wprowadzenia w życie Programu Akcji Regionalnej oraz pekińskiej Platformy Działania.

Celem strategii, nakreślonej przez Komisję, jest podniesienie statusu ekonomicznego, społecznego i politycznego kobiet arabskich. Towarzyszą temu próby uwrażliwienia społeczeństwa na społeczno - kulturowe uwarunkowania płci. Komisja nadzoruje i analizuje sytuację kobiet arabskich w regionie Azji Zachodniej, tworząc w tym temacie narodowe profile. Udziela wsparcia krajom członkowskim w formułowaniu polityk i prawodawstwa równościowego. Poprzez raporty, konferencje i za pośrednictwem mediów, podnosi świadomość w tym zakresie. Świadczy pomoc techniczną narodowym instytucjom i organizacjom pozarządowym, zajmującym się kobietami. Działa na rzecz eliminacji dyskryminacji kobiet, zmniejszenia nierównowagi płci i ubóstwa wśród kobiet.

Jednym z jej priorytetowych zadań na 2003 rok jest podniesienie statusu kobiet w odniesieniu do mediów, zgodnie ze wskazówkami Komisji Statusu Kobiet. Na jednym ze spotkań eksperckich, które miało miejsce w listopadzie 2002 roku, debatowano nad rolą technologii komunikacji w ogólnoświatowym promowaniu równości płci oraz nad zmianą stereotypowego wizerunku kobiet arabskich. Skupiono się zwłaszcza na równym dostępie do zatrudnienia i udziale kobiet w procesach decyzyjnych w mediach. Wyrażono sprzeciw wobec wykorzystywania ciężkiej sytuacji kobiet do realizowania celów polityki państwowej, tak jak to miało miejsce w przypadku afgańskich kobiet pod reżimem Talibów, na które zwrócono uwagę opinii publicznej, jedynie wówczas gdy przygotowywano się do wojny.

Z inicjatywy Pierwszej Damy Egiptu, pani Suzan Mubarak, zainicjowano program Kobiety na rzecz Ruchu Pokojowego (the Women for Peace Movement). Dwudniowe spotkanie, które odbyło się w dniach 21-22 września 2002 roku w Sharm El-Sheikh, zatytułowano Kobiety na rzecz Pokoju: Dialog na rzecz Działania. W spotkaniu wzięło udział 150 uczestniczek i uczestników różnego szczebla. Przyjęto oświadczenie, które wzywa "wszystkie grupy kobiece, organizacje i stowarzyszenia do przyłączenia się do ruchu, posługując się nim jako forum dialogu, wymiany informacji i środkiem budowy sojuszy". Ruch ten jest elementem wspierającym wdrażanie rezolucji 1325 Rady Bezpieczeństwa z 31 października 2000 roku na temat kobiet, pokoju i bezpieczeństwa. Rezolucja ta nawołuje do zapewnienia ochrony praw kobiet i dzieci w czasie i po zakończeniu konfliktu zbrojnego, zwłaszcza podjęcia specjalnych kroków na rzecz ochrony kobiet i dziewcząt przed przemocą seksualną. Podkreśla też wagę udziału kobiet we wszelkich inicjatywach pokojowych typu peacekeeping i peace - building.