Dyskryminacja, przemoc i znęcanie się - zbyt częsta
rzeczywistość dla migrantów
Niezależnie od skłaniających do tego okoliczności pozostawienie domu, rodziny i wszystkiego, co do tej pory znane nie jest nigdy łatwe. Podobnie jak podjęcie decyzji o wyruszeniu w drogę do innego kraju, bez pewności czy dotrze się na miejsce bezpiecznie, do miejsca, gdzie wszystko począwszy od języka, pożywienia, kultury i ludzi jest nam obce. Mimo to na całym świecie jest 214 milionów migrantów, którzy stanowią 3,1 procenta całej światowej populacji. Wbrew powszechnemu mniemaniu tylko 37 procent światowych migracji odbywa się z kraju rozwijającego się do rozwiniętego. Większość z nich ma miejsce pomiędzy krajami o podobnym poziomie rozwoju.
Na drodze ku lepszemu życiu, często podczas ucieczki przed traumatycznymi okolicznościami, takimi jak wojna, niepokoje społeczne czy katastrofy naturalne migranci stają się ofiarami przemocy i przestępstw. Są narażeni na handel ludźmi, ryzyko śmierci w trakcie przemytu, dyskryminację w systemie edukacyjnym, mniejsze możliwości rozwoju społecznego, czy trudności w znalezieniu miejsca zamieszkania i zatrudnienia.
Migracja jest zjawiskiem dotykającym każdy kraj, który może być miejscem pochodzenia migrantów, ich tranzytu bądź też celem podróży. Jak stwierdził Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon: (...)"dla zbyt dużej liczby migrantów dyskryminacja, wykorzystywanie czy maltretowanie jest rzeczywistością".
Obecny kryzys ekonomiczny pogorszył sytuację migrantów czyniąc z nich osoby jeszcze bardziej bezbronne i podatne na prześladowania.
Kwestia ochrony praw migrantów została podjęta przez kilka konwencji i umów międzynarodowych. 5 stycznia 2010 roku 122 kraje wprowadziły i ratyfikowały protokół o przemycie migrantów. Jest on o tyle istotny, że jest pierwszym wiążącym międzynarodowym aktem prawnym, który zawiera uzgodnioną definicję przemytu migrantów odróżniającą to przestępstwo od handlu ludźmi. Innym ważnym dokumentem jest Międzynarodowa Konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników - migrantów i członków ich rodzin (ICRMW) przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne NZ w 1990 roku, która weszła w życie w 2003 roku. Jest to najbardziej obszerny międzynarodowy traktat chroniący prawa migrantów zarobkowych zarówno zatrudnionych na stałe, jak i tych sezonowych.
Zbadanie rozmiaru prześladowania migrantów jest niezwykle trudne. Dostępne dane są skąpe, a wyniki ich interpretacji wysoce dyskusyjne. Począwszy od faktu, że migranci niechętnie zgłaszają przestępstwa, których są ofiarami. Badania w tym zakresie często stosują określenia, takie jak obcokrajowcy czy mniejszości narodowe, które nie są adekwatne w odniesieniu do sformułowania "migrant". Migranci "nieregularni", którzy nie są oficjalnie zarejestrowani, w takim wypadku nie są objęci badaniami.
Z dostępnych danych wynika, że migranci padają ofiarami różnych przestępstw, które nie są zgłaszane. Na przykład w 2008 roku w 27 krajach członkowskich UE jedna na cztery osoby należące do grup mniejszościowych, co najmniej raz padła ofiarą przestępstwa.
Przemoc wobec pracowników migracyjnych - specyfika problemu:
W wielu krajach Europy Zachodniej około dziesięć procent siły roboczej stanowią ludzie urodzeni poza obecnym miejscem pracy i zamieszkania. Liczba ta jest znaczna i stale rośnie w wielu krajach Afryki, Azji i obu Ameryk, osiągając od 60 do 80 procent w niektórych krajach Zatoki Perskiej.
Migranci zarobkowi doświadczają często różnych form przemocy i wykorzystywania zwłaszcza w kontekście zatrudnienia. Na przykład otrzymują niskie płace, oferowane im są krótkoterminowe umowy o pracę lub w ogóle ich nie ma, wypracowują nadgodziny za minimalną stawkę oraz pracują w tzw. systemie 3D (Dirty, Dangerous, Difficult - Brudna, Niebezpieczna, Ciężka.
Wielu migrantów zarobkowych (również osób migrujących wewnątrz krajów) pada ofiarami niewolniczych warunków pracy w kopalniach, w sektorze rolniczym i w innych miejscach. Są często zwodzeni obietnicami lepszej przyszłości, tymczasem popadają w długi, doświadczając przymusu i przemocy, kiedy próbują odejść.
Grupę wymagającą szczególnego traktowania są kobiety. W 2005 roku migrowało ich około 94,5 miliona, co stanowi prawie pięćdziesiąt procent wszystkich migrantów na całym świecie.
Poza przemocą fizyczną migranci są często dyskryminowani, co prowadzi do wiktymizacji. Badania w Europie pokazują, że dyskryminacja zwłaszcza w edukacji i przy zatrudnieniu uniemożliwia niektórym grupom korzystanie z dostępnych szans.
Innym obszarem, w którym migranci doświadczają nierównego traktowania jest system sądownictwa karnego. W większości krajów zachodnich liczba skazanych obcokrajowców wydaje się stale zwiększać i osiąga w niektórych miejscach ponad trzydzieści procent wszystkich więźniów.
Jak uporać się z tym problemem?
Poruszane powyżej kwestie muszą być omówione na wielu poziomach. Podstawowe prawa migrantów - tych regularnych i nieregularnych - powinny zostać uznane. Ofiary muszą otrzymywać informacje na temat przysługujących im praw i obowiązującego w danym kraju prawa. Pracodawcy powinni być świadomi, że zapewnienie bezpieczeństwa jest ich obowiązkiem. Migrantów powinno się zachęcać do nauki lokalnego języka na poziomie, który wzmocni ich pozycję.
Największym wyzwaniem jak do tej pory jest ułatwianie migrantom dostępu do wymiaru sprawiedliwości i poprawienie ich relacji z policją. Pierwszym krokiem do osiągnięcia tego celu są edukacyjne kampanie społeczne i wzmacnianie pozycji środowisk imigranckich.
Należy wprowadzać w życie ratyfikowane międzynarodowe uregulowania prawne chroniące prawa migrantów i ich rodzin. Jest niezwykle istotne, by państwa członkowskie zmieniły swoje systemy legislacyjne tak, aby móc ścigać przemytników migrantów, handlarzy ludźmi i innych przestępców oraz chronić prawa ofiar przemocy.
Aby to osiągnąć, konieczne jest wzmocnienie kompetencji wymiaru sprawiedliwości i zwiększenie ilości szkoleń, zwłaszcza dla urzędników krajowych i lokalnych, których praca związana jest z ochroną migrantów, ściganiem przestępstw i egzekwowaniem prawa pracy. Wszystkie osoby zaangażowane w przeciwdziałanie przemocy powinny umieć identyfikować ofiary i stać na straży ich praw. Instytucje opieki społecznej odpowiedzialne za ochronę praw migrantów i ofiar przestępstw powinny być wzmocnione. Udzielane wsparcie powinno być dopasowane do potrzeb i specyfiki danej społeczności.