Pełniejsze wdrożenie Konwencji ONZ niezbędne do zwalczania procederu prania brudnych pieniędzy
Do skutecznej walki z praniem brudnych pieniędzy oraz sądzeniem zamieszanych w ten proceder przestępców, potrzebna jest bardziej ścisła współpraca międzynarodowa. Obecnie na drodze do bardziej efektywnego działania stoi wiele przeszkód natury prawnej i praktycznej. Aby wykrywać, powstrzymywać i konfiskować nielegalne aktywa państwa muszą ze sobą współpracować, co bywa niestety trudne.
Współpraca pomiędzy państwami członkowskimi ONZ opiera się na wzajemnej pomocy prawnej, której ramy są ustalone w kilku międzynarodowych aktach prawnych. Konwencja ONZ ds. nielegalnego handlu narkotykami i substancjami psychotropowymi z 1988 roku, Konwencja ONZ ds. walki z międzynarodową przestępczością zorganizowaną z 2000 roku (UNTOC) i Konwencja ONZ ds. walki z korupcją (UNCAC) zawierają dokładne wytyczne dotyczące sposobów walki z praniem brudnych pieniędzy.
Niestety niespójne systemy prawne państw członkowskich, ograniczenia zasobów ludzkich i finansowych utrudniają możliwość wdrożenia odpowiednich postanowień Konwencji i tym samym efektywną współpracę. Na dodatek nowe techniki i sposoby prania pieniędzy, w tym niewłaściwe wykorzystywanie transakcji handlowych, złożone struktury korporacyjne, nowe metody płatnicze i opcje przekazów pieniężnych, komplikują kwestię walki z praniem brudnych pieniędzy.
Przeszkody prawne:
Jedną z przeszkód w zapewnianiu wzajemnej pomocy prawnej pomiędzy państwami jest kwestia podwójnego określania aktów przestępczości. Dane przestępstwo musi być za takie uznawane zarówno w kraju zwracającym się o pomoc, jak również w kraju, który ma tej pomocy udzielić. Jeśli zasada ta stosowana jest zbyt wąsko, konsekwencją może być brak współpracy przy prowadzeniu dochodzeń pomiędzy państwami.
Wiele państw członkowskich musi w pełni dostosować swoje prawo do kryteriów określonych przez UNTOC i UNCAC, co w praktyce oznacza stworzenie szczegółowej listy umyślnie popełnionych przestępstw.
Państwa członkowskie mogą udzielić, bądź odmówić udzielenia pomocy prawnej z wielu względów określonych w Konwencjach UNTOC i UNCAC, które bywają stosowane zbyt restrykcyjnie. Podejmowane są inne, mniej formalne formy wzajemnej współpracy prawnej, takie jak Porozumienia (Memoranda of Understanding) pomiędzy państwami w ramach organizacji regionalnych lub międzynarodowych, takich jak INTERPOL czy Egmont Group of Financial Intelligence Units.
Nawet tam, gdzie istnieją możliwości wymiany informacji, Państwa Członkowskie powinny dbać o to, by zbyt restrykcyjne przepisy zobowiązujące do zachowania tajemnicy nie utrudniały uzyskania i wymiany informacji objętych tajemnicą finansową, zawodową czy handlową. Ponadto współpraca międzynarodowa prowadzona za pomocą mniej formalnych kanałów komunikacji nie powinna być ograniczana tylko do współpracy wynikającej z konkretnych zapytań, ale powinna być również prowadzona na zasadach bardziej spontanicznej wymiany informacji, co może być przydatne z punktu widzenia przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości.
Wyzwania w walce z procederem prania brudnych pieniędzy:
Duży problem w ramach międzynarodowego systemu wymiany handlowej stanowi pranie brudnych pieniędzy poprzez wystawianie zaniżonych bądź zawyżonych faktur. Równie powszechną metodą jest wielokrotne fakturowanie towarów. Możliwość wymiany i porównania danych handlowych na poziomie krajowym i międzynarodowym jest niezbędna do wykrycia przestępstwa i przeprowadzenia dochodzenia.
Anonimowość, którą zapewnia szybkość i rozmiar dokonywanych transakcji międzynarodowych jeszcze bardziej komplikuje wykrywanie i ściganie przestępstw związanych z praniem brudnych pieniędzy. Większość państw nie posiada wystarczających środków do pełnego monitorowania wszystkich transakcji handlowych, do których dochodzi w imporcie i eksporcie. Dodatkowo proste procedury zakładania i rozwiązywania przedsiębiorstw, funkcjonowanie w handlu międzynarodowym spółek podstawionych i innych form działalności sprawia, że identyfikacja osoby stojącej za nielegalną operacją jest prawie niemożliwa.
Praktykowane są również alternatywne systemy przekazów płatniczych omijające formalny sektor bankowości podczas transferu pieniędzy przez granicę (pieniądze przekazywane często w formie gotówkowej). Takie działania to kolejny przykład prania brudnych pieniędzy, który jest trudny do wytropienia i śledzenia. Należy jednak pamiętać, że takie formy przekazów pieniężnych oprócz tego, że są stosowane przez przestępców do prania brudnych pieniędzy, służą również migrantom zarobkowym do przesyłania pieniędzy rodzinom pozostawionym w kraju. Dla niektórych krajów rozwijających się pieniądze te stanowią znaczne źródło dochodu.
Kolejnym sposobem wykorzystywanym przez przestępców zajmujących się praniem brudnych pieniędzy jest nadużywanie możliwości i anonimowości zapewnianej przez systemy płatności internetowych, karty "pre-paid" i inne formy płatności mobilnej. Na przykład karty kredytowe mogą być używane do zakupu towarów i wypłacania gotówki na całym świecie. Przestępca poprzez zakup dużej ilości towaru może wykorzystać tę funkcję. Dodatkowo międzynarodowy charakter wielu z takich systemów kredytowych uniemożliwia ich regulowanie i nakładanie sankcji przez kraje członkowskie ONZ.
Co należy zrobić?
Państwa członkowskie muszą:
- zdefiniować pranie brudnych pieniędzy jako przestępstwa, tak jak jest to określone w Konwencjach ONZ;
- lepiej koordynować zbieranie danych i ich analizę na poziomie globalnym, wliczając w to dane handlowe i na temat alternatywnych sposobów przekazywania pieniędzy;
- zagwarantować władzom danego kraju uprawnienia wystarczające do przeprowadzania dochodzeń w sprawach prania brudnych pieniędzy;
- zapewnić, że świadczenie wzajemnej pomocy prawnej nie podlega nadmiernym ograniczeniom;
- zapewnić lepsze szkolenia dla odpowiednich służb;
- zachęcać do wymiany informacji i współpracy na poziomie lokalnym;
- rozważyć wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za międzynarodową współpracę;
- wprowadzić spójne przepisy międzynarodowe, w celu utrudnienia używania nowych metod płatniczych do prania brudnych pieniędzy.