« strona główna UNIC « przestępczość

Handel ludźmi i przemyt migrantów - wykorzystywanie ludzi szukających lepszego życia

Przemyt i handel ludźmi może przybierać różne formy i skalę począwszy od małych przedsięwzięć obejmujących niewielką liczbę sprawców do wielkich międzynarodowych organizacji przestępczych. w ich działanie bywają zamieszane instytucje działające zarówno legalnie, jak i niezgodnie z prawem. Jest to poważny problem i wymaga zwrócenia na niego uwagi na szczeblu krajowym i międzynarodowym.

Handlarze i przemytnicy czerpią korzyści z ludzkiej bezbronności. Ofiarowują pomoc w migracji tym, którzy szukają lepszych warunków życia. Przestępcy zazwyczaj nie odpowiadają za swoje czyny, a liczba procesów zakończonych wyrokami skazującymi jest niezwykle niska.

Różnica pomiędzy handlem ludźmi a przemytem migrantów:
Handel ludźmi jest zwykle związany z użyciem siły, przymusu, wprowadzenia w błąd lub innym nadużyciem, które zawiera element wykorzystania i sprawia, że zgoda ofiary nie ma znaczenia. Handlarze ludźmi czerpią korzyści z wykorzystywania ofiar, podczas gdy przemytnikom płacą migranci. Zazwyczaj po przybyciu do miejsca docelowego dalsze kontakty pomiędzy przemytnikiem a migrantami urywają się.

Podstawy prawne:
W życie weszły postanowienia dwóch protokołów: Protokołu o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu handlu ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi (135 państw stron) oraz Protokół przeciwko przemytowi migrantów drogą lądową, morską i powietrzną (122 państwa strony). Oba protokoły uzupełniają Konwencję Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej (154 państwa strony).

Różnorodna skala przedsięwzięć przestępczych - od małych grup po zorganizowane gangi:
Dwóch lub trzech sprawców może wspólnie działać rekrutując, transportując lub w przypadku handlu ludźmi dodatkowo wykorzystując niewielką liczbę osób. Pomimo ograniczonego rozmiaru tych działań, taka grupa może bardzo szybko zarobić znaczne sumy pieniędzy.

Oprócz tego funkcjonują też międzynarodowe siatki przestępcze, mające wielu członków działających na dużym obszarze geograficznym. Zajmują się przemycaniem licznych grup ludzi, stosują coraz to nowe metody i stale szukają nowych miejsc, czy portów nadających się do przerzutu ludzi, broni i narkotyków. To właśnie gangi przemytnicze znacznie częściej niż małe grupy przestępcze powiązane są z wpływowymi sferami poprzez korupcję w biznesie i opłacanie urzędników państwowych.

Przemyt migrantów odbywa się zwykle według tego samego schematu, niemniej jednak dowody wskazują, że proceder ten jest bliżej związany z przestępczością zorganizowaną. Przemytnicy migrantów nieustannie dorównują swoim zaawansowaniem wysiłkom Państw Członkowskich zmierzającym do udaremniania tych działań.

Wykrywanie, dochodzenie, ściganie i wyroki w sprawach przemytniczych:
Przy prowadzeniu dochodzeń w sprawach dotyczących handlarzy ludźmi i przemytu migrantów pojawia się wiele problemów. Niezwykle wyraźne są braki w zasobach ludzkich i materialnych niezbędnych do wspierania tych działań. W niektórych jednostkach brakuje nawet sprzętu do transportu i komunikacji. Kolejnym problemem jest korupcja i zmowa panująca pomiędzy urzędnikami państwowymi a organami ścigania. Przykłady można mnożyć: począwszy od urzędników pobierających opłaty lub łapówki za ochronę handlarzy i przemytników, przez urzędników biorących udział w przemycie i w handlu ludźmi, po właścicieli domów publicznych wykorzystujących sprzedane kobiety.

Wiele z tych problemów może być rozwiązanych poprzez organizację szkoleń dla osób zajmujących się prowadzeniem dochodzeń, dla funkcjonariuszy policji, prokuratorów czy sędziów. Szkolenia takie mogą pomóc we wczesnej identyfikacji ofiar handlu ludźmi lub w uznaniu migrantów będących ofiarami przemytu za świadków przestępstwa.

Przemycani migranci:
Liczba zgonów i poważnych obrażeń doznawanych przez migrantów podczas akcji przemytniczych w ciągu ostatnich lat dramatycznie wzrosła. Migranci podczas transportu do kraju docelowego są często nieludzko traktowani, poniżani lub znajdują się w sytuacjach zagrażających ich życiu.

Prawa przemycanych migrantów muszą być respektowane, jeżeli chcemy, aby składali oni zeznania przeciwko przemytnikom. Przesłuchania osób przemycanych są prawdopodobnie najczęściej pomijaną czynnością służbową w trakcie prowadzenia dochodzeń. Zazwyczaj osoby te są po prostu odsyłane do kraju ich pochodzenia.

Ochrona ofiar handlu ludźmi:
Szkolenia powinny być również kierowane do osób, które mają bezpośredni kontakt z ofiarami handlu ludźmi. Funkcjonariusze policji, przedstawiciele wymiaru sprawiedliwości, pracownicy socjalni, czy ludzie zatrudnieni w służbie zdrowia powinni być uwrażliwiani na potrzeby ofiar handlu ludźmi i szkoleni, w celu lepszej i skuteczniejszej identyfikacji ofiar tego procederu. Prokuratorzy i sędziowie muszą zrozumieć specyfikę handlu ludźmi i niwelować ryzyko tzw. rewiktymizacji. Jest wiele sposobów, dzięki którym można tego uniknąć, a w zamian chronić i wspierać ofiary biorące udział w procesach sądowych poprzez na przykład nagrywanie zeznań na taśmach wideo czy stosowanie podczas rozprawy sądowej ochrony przed bezpośrednim spotkaniem prześladowcy z ofiarą.

W celu zminimalizowania niebezpieczeństwa represjonowania czy powtórnego wpadnięcia w ręce handlarzy ludźmi, państwa powinny monitorować losy ofiar po ich powrocie. Zgodnie z zasadą niekarania ofiar państwo po ich powrocie do miejsca zamieszkania nie powinno nakładać na ofiary kar prawnych ani finansowych.

Kroki zapobiegawcze:
Skuteczne działania w celu zapobiegania i walki z handlem ludźmi wymagają całościowego podejścia na poziomie międzynarodowym poprzez kampanie podnoszące świadomość społeczną oraz działania na rzecz ograniczenia strony popytowej. Rezultatem prowadzonych kampanii społecznych może być zmniejszenie liczby potencjalnych ofiar, należy jednak pamiętać, że handel ludźmi nie może być ukrócony bez zmniejszenia popytu.

Czynniki leżące u źródeł handlu ludźmi od strony podaży to głównie bieda, brak równouprawnienia, korupcja i presja gospodarczo społeczna. Nie da się jednak ukryć, że przyczyną zapewniającą wysokie dochody handlarzom ludźmi jest popyt w krajach docelowych.

Zapobieganie przemytowi ludzi wymaga rozbicia siatek przestępczych, ograniczenia warunków sprzyjających rozwojowi grup przestępczych, oraz jednoczesnego przestrzegania i stania na straży praw przemycanych migrantów.

Dokument opracowany przez Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie na podstawie materiałów ONZ, kwiecień 2010 r.