Międzynarodowy Trybunał Karny a sądy krajowe
|
Statut Trybunału bardzo ściśle określa jego jurysdykcję. Cała koncepcja funkcjonowania Trybunału opiera się za zasadzie komplementarności, która oznacza, że jeśli sąd krajowy zamierza i jest w stanie skorzystać ze swoich kompetencji, Międzynarodowy Trybunał Karny nie może mu w tym przeszkodzić. Statut mówi też, że żaden obywatel takiego kraju nie może być postawiony przez Trybunałem z wyjątkiem spraw przekazanych w gestię Trybunału przez Radę Bezpieczeństwa na podstawie Rozdziału VII Karty Narodów Zjednoczonych. Sądy krajowe będą miały nadal pierwszeństwo w badaniu i sądzeniu przestępstw podlegających ich jurysdykcji. Misją Międzynarodowego Trybunału Karnego nie jest w żadnym wypadku przejęcie kompetencji sądów krajowych. Może się jednak zdarzyć, że system sądownictwa w danym kraju załamie się i przestanie funkcjonować. Może również zaistnieć sytuacja, w której rząd będzie ignorować lub uczestniczyć w aktach okrucieństwa albo sytuacja, w której urzędnicy państwowi będą unikać oskarżenia osób posiadających dużą władzę i uprawnienia. Statut wyszczególnia podstawy przyjęcia sprawy do rozpatrzenia przez Trybunał. Szczegółowo określono także okoliczności, w jakich Trybunał może stwierdzić swój brak kompetencji do rozpatrzenia danej sprawy lub odmówić jej rozpatrzenia. Powyższe obwarowania pozwolą uniknąć arbitralnych decyzji Trybunału. Ponadto, oskarżone lub zainteresowane państwa - niezależnie od tego czy są stronami Statutu - mogą zaskarżyć właściwość Trybunału lub kryteria przyjęcia sprawy i mają prawo odwołania się od dotyczących ich decyzji. Status Rzymski w wyraźny sposób określa warunki, na których Trybunał może korzystać z przypisanej mu jurysdykcji. Statut w jasny sposób mówi także o tym, kiedy Trybunał może to uczynić. W Statucie znalazło się wiele postanowień, które zabezpieczają przed wszczęciem postępowania z błahych lub politycznych powodów. Określono także wiele przypadków, w których oskarżeni mają możliwość kilkakrotnego wnioskowania o nieprzyjęcie sprawy do rozpatrzenia. Ratyfikując Statut każde państwo zgadza się respektować właściwość Trybunału do sądzenia przestępstw wymienionych w tym dokumencie. Trybunał może korzystać ze swej jurysdykcji w sytuacji, które spełniają jeden z podanych poniżej warunków: przynajmniej jedna ze stron, których dotyczy sprawa, to Państwo-Strona Statutu; osoba oskarżona jest obywatelem Państwa-Strony lub przestępstwo zostało popełnione na terytorium Państwa-Strony. Państwo, które nie jest stroną Statutu może również zaakceptować kompetencje Trybunału wobec konkretnego przestępstwa popełnionego na jego terytorium lub przez jego obywatela. Powyższe warunki nie obowiązują jednak w przypadku, gdy prokurator Trybunału zajmuje się sprawą, którą przekazała mu Rada Bezpieczeństwa zgodnie z Rozdziałem VII Karty Narodów Zjednoczonych. Zgodnie ze Statutem Trybunał wszczyna postępowanie tylko wtedy, gdy Państwo-Strona lub Rada Bezpieczeństwa przekażą sprawę do rozpatrzenia prokuratorowi Trybunału lub prokurator rozpocznie dochodzenie z własnej inicjatywy. Każde państwo musi wpierw ratyfikować lub przystąpić do Statutu. Wtedy staje się Państwem-Stroną Statutu, która automatycznie zgadza się respektować jurysdykcję Trybunału. Automatyczne podporządkowanie się jurysdykcji Trybunału stanowi poważny krok naprzód w dziedzinie międzynarodowego prawa, ponieważ w przeszłości przyjęcie takiej jurysdykcji wymagało, w większości przypadków, dodatkowej zgody danego państwa. W przypadku oskarżenia o zbrodnie wojenne państwo może wycofać swoją zgodę na siedem lat, ale nie dotyczy to sytuacji, w której sprawa została skierowana do Trybunału przez Radę Bezpieczeństwa. Jurysdykcja Trybunału nie będzie działać wstecz, co oznacza, że obejmie ona tylko te przestępstwa, które zostaną popełnione po uprawomocnieniu się Statutu i ustanowieniu Trybunału. Właściwość Trybunału do rozpatrzenia danej sprawy wymaga tego, aby państwo, na którego terytorium popełniono przestępstwo lub państwo, którego obywatelem jest osoba oskarżona, było stroną Statutu. Państwa, które nie są jego stronami, mogą akceptować jurysdykcję Trybunału w odniesieniu do konkretnych spraw. W sprawach przekazanych przez Radę Bezpieczeństwa właściwość Trybunału będzie obowiązywać niezależnie od tego, czy dane państwo jest stroną statutu. |