ROK 2003 - Międzynarodowy Rok Słodkiej Wody

Woda: kwestia życia lub śmierci

Ponad miliard ludzi na świecie ma problemy ze stałym zaopatrzeniem w czystą wodę, a ponad 2,4 miliarda - czyli ponad 1/3 ludności świata - nie ma dostępu do pełnej bazy sanitarnej. Taki stan rzeczy ma katastrofalne skutki:
  · ponad 2,2 miliona ludzi (głównie mieszkańców krajów rozwijających się) umiera każdego roku na choroby spowodowane zanieczyszczeniami wody i złymi warunkami sanitarnymi;
  · 6.000 dzieci umiera każdego dnia na choroby, którym można zapobiec dzięki poprawie jakości wody i warunków sanitarnych;
  · na wspomniane powyżej choroby zapada rocznie ponad 250 milionów ludzi.

Dostęp do wody i urządzeń sanitarnych, od którego zależy dobrobyt i rozwój ludzkości, stał się dla międzynarodowej społeczności kwestią wielkiej wagi. Aby podkreślić znaczenie natychmiastowych działań w tej dziedzinie, Narody Zjednoczone proklamowały rok 2003 Międzynarodowym Rokiem Słodkiej Wody.

Mimo, że słodka woda jest człowiekowi niezbędna do życia, jej zasoby są nierównomiernie rozłożone. Woda pokrywa 70% powierzchni naszego globu, ale są to w większości morza i oceany - 97,5%. Pozostałą część - 2,5% - pokrywają zasoby słodkiej wody, z tym że 3 tej powierzchni przypada na tak zwane lodowe czapy.

Wprawdzie większość regionów na świecie nadal dysponuje zasobami wody, które pozwalają w pełni zaspokoić potrzeby ich mieszkańców, ale cały świat musi nauczyć się racjonalnie gospodarować źródłami wody i stosować odpowiednie metody jej użytkowania. Dzisiejszy świat w dużym stopniu marnuje lub nieefektywnie wykorzystuje słodką wodę, a tempo odtwarzania jej zasobów przez naturę nie nadąża za rosnącym popytem. Co prawda rywalizacja o dostęp do wody jest potencjalnym źródłem konfliktów, ale historia dowodzi, że dzielenie się zasobami wody może być także czynnikiem sprzyjającym współpracy pomiędzy zainteresowanymi stronami?

Co mówi statystyka?

• Około 70% zużycia słodkiej wody na świecie przypada na rolnictwo. Jednak z powodu niskiej sprawności systemów irygacyjnych straty wody w tym sektorze sięgają aż 60%. Decyduje o tym proces parowania wody lub jej wtórny odpływ do rzek i złóż wody gruntowej.
• Cofanie się złóż wody wykorzystywanej do nawadniania pól zwiększyło się od 1980 o około 60%.
• Około 40% ludności świata żyje obecnie w warunkach umiarkowanego lub dużego niedoboru słodkiej wody. Szacunki wskazują, że do 2025 roku w podobnej sytuacji znajdzie się 2/3 światowej populacji, czyli około 5,5 miliarda ludzi.
• Stale rośnie powierzchnia terenów, których mieszkańcom brakuje słodkiej wody. Dotyczy to zwłaszcza północnej części Afryki oraz zachodniej i południowej części Azji.
• W ubiegłym wieku zużycie wody rosło ponad dwukrotnie szybciej niż liczba ludności. Ogółem, spożycie wody wzrosło w XX wieku sześciokrotnie.
• Straty wody spowodowane wyciekami, nielegalnymi przyłączami do sieci wodociągowej i marnotrawstwem wody odpowiadają prawie połowie objętości wody wykorzystywanej do picia przez mieszkańców krajów rozwijających się.
• Około 90% ścieków komunalnych i 70% ścieków przemysłowych nie przechodzi procesu oczyszczania, co często powoduje skażenie wody zdatnej do spożycia.
• Ekosystemy wód śródlądowych uległy poważnej degradacji. Zniknęła z powierzchni Ziemi prawie połowa obszarów bagiennych i mokradeł. Podobny los spotkał ponad 20% spośród 10.000 gatunków żyjących w słodkowodnych ekosystemach.
• W takich regionach świata jak Stany Zjednoczone, Chiny czy Indie dynamika zużycia wód gruntowych przewyższa tempo naturalnego odtwarzania ich zasobów. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest ciągłe opadania poziomu wód gruntowych w tych krajach. Częstym zjawiskiem w przypadku niektórych rzek, na przykład Kolorado w zachodniej części Stanów Zjednoczonych i Żółtej Rzeki w Chinach, jest ich wysychanie w dolnym biegu.
• W wielu krajach obowiązek zaopatrywania w wodę rodzin wiejskich spada na barki kobiet i dzieci, które muszą w tym celu przemierzać dziennie dziesiątki kilometrów. Problem braku wody i urządzeń sanitarnych najbardziej zagraża zdrowiu kobiet i dziewcząt.
• Połowę łóżek szpitalnych na świecie zajmują nieodmiennie osoby cierpiące na choroby spowodowane brakiem czystej wody.
• W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku 835 milionów mieszkańców krajów rozwijających się zyskało dostęp do nieskażonej, czystej wody. W tym samym czasie 784 milionów zyskało dostęp do urządzeń sanitarnych.

Realizacja globalnych celów

W 2000 roku, podczas obrad Milenijnego Szczytu Narodów Zjednoczonych, 147 przywódców zobowiązało się do zmniejszenia o połowę - do 2015 roku - odsetka ludzi na świecie, którzy nie mają dostępu do nieskażonej, pitnej wody lub nie mają środków, by się w nią zaopatrzyć. Pokrewny cel, czyli zmniejszenie o połowę - do 2015 roku - odsetka ludzi na świecie, którzy nie mają dostępu do odpowiednich urządzeń sanitarnych, uzgodnili uczestnicy Światowego Szczytu na temat Zrównoważonego Rozwoju, który odbył się w Johannesburgu w 2002 roku.

Ocenia się, że aby zaspokoić podstawowe ludzkie potrzeby, kraje rozwijające się muszą przeznaczać na modernizację systemu wodociągowych i kanalizacyjnych około 20 miliardów rocznie. Aktualne wydatki na te cele wynoszą około 10 miliardów.

Szacunki dotyczące wymaganego poziomu inwestycji infrastrukturalnych w globalnej gospodarce wodnej są bardzo zróżnicowane, ale większość specjalistów uważa, że obecne nakłady w wysokości 70-80 miliardów powinny wzrosnąć kilkakrotnie. Niektóre źródła mówią nawet o kwocie 180 miliardów rocznie.

Wprawdzie nikt nie kwestionuje pilnej potrzeby poprawy efektywności gospodarki wodnej, ale koncepcje organizacyjno-administracyjne służące realizacji tego celu są różne. Niektórzy twierdzą, że dostęp do czystej, pitnej wody i urządzeń sanitarnych należy do katalogu praw człowieka i usługi gwarantujące korzystanie z tego prawa powinny być świadczone przez służby państwowe. Inni utrzymują, że woda jest towarem, a zaopatrywanie ludności w wodę powinno mieć na celu maksymalną oszczędność kosztów i, w razie potrzeby, uwzględniać mechanizmy rynkowe oraz prywatyzację niektórych odcinków procesu dostawy wody. Wiele rządów realizuje politykę, która stanowi połączenie obu stanowisk.

W krajach, dla których poprawa dostępności wody i urządzeń sanitarnych jest jednym z kluczowych zadań, widać wyraźny postęp w tej dziedzinie. Na przykład, w Republice Południowej Afryki, w 1994 roku, dostępu do czystej wody pitnej pozbawionych było 14 z 42 milionów mieszkańców tego kraju. Jednak w ciągu siedmiu lat rządowi RPA udało się wyprzedzić plan i zapewnić dostęp do wody kolejnym siedmiu milionom ludzi. Jeśli rząd zrealizuje bieżące cele, Republika Południowej Afryki może spełnić swój zamiar zapewnienia powszechnej dostępności czystej, pitnej wody i urządzeń sanitarnych do 2008 roku.