Międzynarodowa Konferencja Finansowania Rozwoju

Jak ukrócić globalne machinacje podatkowe?

Globalizacja i handel elektroniczny spowodowały szereg komplikacji w sferze ściągania podatków. Od tego, w jaki sposób świat poradzi sobie z tymi nowymi zjawiskami, zależeć będą w dużej mierze możliwości państw rozwijających się w zakresie gromadzenia środków niezbędnych do unowocześnienia gospodarki i eliminacji szeroko rozpowszechnionego ubóstwa. Była to jedna z kwestii poruszanych podczas spotkań przygotowawczych do Międzynarodowej Konferencji na temat Finansowania Rozwoju, która odbędzie się w marcu bieżącego roku.

Ekspansja handlu elektronicznego, działalności wielonarodowych korporacji czy transgranicznych operacji kapitałowych wywołała szereg ubocznych efektów w sferze poboru podatków. Rządy zarówno państw rozwiniętych jak i rozwijających się próbują w trybie pilnym opracować formularze i stawki podatkowe, które miałyby obowiązywać w tym egzotycznym, nowym świecie elektronicznych transakcji i błyskawicznych transgranicznych przepływów finansowych. Według danych Narodów Zjednoczonych rośnie skala uchylania się od podatków i innych przestępstw podatkowych. Tymczasem, rządy - zwłaszcza państw rozwijających się i państw w okresie transformacji - mają duże trudności z finansowaniem rozwoju poprzez świadczenie usług publicznych i budowę publicznej infrastruktury.

Inne kwestie związane z erą globalizacji obejmują rozbieżności lub spory dotyczące naliczania podatku od dochodów pracowników zagranicznych (expatriates) oraz tak zwany "wyścig w kierunku dna”. To drugie zjawisko polega na konkurencji pomiędzy państwami zabiegającymi o zagraniczne inwestycje, które prześcigają się w oferowaniu bardzo niskich podatków lub wakacji podatkowych, przez co niwelują nawzajem swoje zachęty i obniżają wpływy do budżetu państwa.

Kroki w kierunku usprawnienia mechanizmów ściągania podatków i wypełnienia luk prawnych korespondują z aktualną, globalną mobilizacją wysiłków na rzecz zwalczania prania pieniędzy, nielegalnych transferów pieniężnych oraz międzynarodowej przestępczości i terroryzmu.

Według raportu NZ, międzynarodowe instytucje i inne fora wystąpiły z co najmniej 10 formalnymi propozycjami, jak zaradzić tym problemom. Propozycje zgłoszono w trakcie konsultacji poprzedzających Międzynarodową Konferencję na temat Finansowania Rozwoju, która odbędzie się w Monterrey w Meksyku w marcu 2002 roku.

Dziewięć z tych propozycji pojawiło się w ubiegłym roku. U podłoża wszystkich tych postulatów leży idea rozwoju współpracy pomiędzy organami podatkowymi poszczególnych państw. Dobrowolna współpraca polegałaby nie tylko na wymianie informacji, lecz także na udzielaniu technicznego wsparcia służbom zajmującym się administrowaniem i ściąganiem podatków w krajach rozwijających się.

Globalna Sieć Podatkowa

Propozycja podjęcia starań w celu zapoczątkowania międzyrządowego dialogu na tematy podatkowe oraz w celu rozpowszechniania najlepszych praktyk i określenia strategicznych kwestii wymagających technicznego wsparcia wynikła z rozmów pomiędzy przedstawicielami Banku światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Organizacji Gospodarczej Pomocy i Rozwoju (OECD). Propozycja została przedstawiona Komitetu Przygotowawczego Międzynarodowej Konferencji na temat Finansowania Rozwoju.

Sieć nie byłaby odrębną instytucją. Podstawą jej funkcjonowania byłyby połączone zasoby informacyjne i ludzkie Banku światowego, MFW i OECD. Reagując na wątpliwości czy inicjatywa będzie w pełni uwzględniać stanowisko państw rozwijających się i państw w okresie transformacji, autorzy propozycji przewidzieli mechanizm, który umożliwia uczestnictwo w Sieci odpowiednim agendom NZ i innym zainteresowanym instytucjom. Pojawiły się też sugestie dotyczące nadzorowania pracy Sieci. I tak, jeden z dokumentów opracowanych przez NZ na potrzeby Komitetu Przygotowawczego proponuje, aby funkcjonowanie Sieci było przedmiotem okresowych ocen Rady Gospodarczo-Społecznej NZ.

Ekspercka Grupa Ad Hoc do spraw międzynarodowej współpracy w kwestiach podatkowych

Międzyrządowe dyskusje na temat międzynarodowych aspektów polityki podatkowej odbywają się najczęściej na forum organizacji, które mają ograniczoną liczę członków. W łonie NZ istnieje jednak grupa ekspertów pochodzących ze wszystkich stron świata. Wysoki poziom fachowości członków Grupy Ad Hoc i jej w dużej mierze nieformalny charakter ułatwiają dyskusję, która jest rzeczowa, a jednocześnie otwarta i szczera. Jest to jedyne poważne międzynarodowe forum, w którym przedstawiciele Północy i Południa, i wszystkich regionów świata, są reprezentowani w równych proporcjach i mają równe prawo głosu. Z tego względu Grupa Ad Hoc stanowi idealne forum wymiany poglądów i propozycji o globalnym charakterze i sprzyja uczestnictwu państw rozwijających się i państw w okresie transformacji w planach międzynarodowej reformy system podatkowego.

Wdrażaniem projektów Grupy zajmuje się jej sekretariat, który funkcjonuje w ramach Wydziału NZ do spraw Ekonomii Finansów Publicznych i Publicznej Administracji. Jednym z jej bieżących przedsięwzięć jest rozpowszechnianie modelowej dwustronnej umowy o współpracy podatkowej oraz instrukcji dotyczącej negocjowania warunków takiej umowy. Modelowa umowa jest skonstruowana w sposób umożliwiający jej łatwe dostosowanie do konkretnych potrzeb państw-sygnatariuszy i według Sekretariatu NZ jej postanowienia zostały zastosowane w ponad 800 przypadkach.

Projekt Międzynarodowej Organizacji Podatkowej

Pomysł utworzenia Międzynarodowej Organizacji Podatkowej (International Tax Organization - ITO) zgłosiła grupa niezależnych ekspertów finansowych powołana przez sekretarza generalnego NZ Kofi Annana. Szefem grupy został były prezydent Meksyku Ernesto Zedillo.

Idea utworzenia nowej organizacji, przedstawiona w raporcie grupy z czerwca 2001 roku była niezależnym wkładem w międzyrządowe konsultacje poprzedzające konferencję w Monterrey. Misja ITO polegałaby na świadczeniu technicznej pomocy, opracowywaniu międzynarodowych norm podatkowych, śledzeniu zmian w przepisach podatkowych w sposób podobny do tego, w jaki MFW monitoruje politykę makroekonomiczną poszczególnych państw, powstrzymaniu nierozsądnej konkurencji podatkowej służącej przyciągnięciu zagranicznych inwestorów oraz rozsądzanie międzynarodowych sporów w kwestiach podatkowych. Ponadto, członkowie grupy wystąpili z sugestią, aby ITO zajęła się również wynegocjowaniem międzynarodowego porozumienia w sprawie wzoru jednolitego podatkowania wielonarodowych korporacji oraz opracowaniem sprawiedliwego podatkowania emigrantów. Powyższa propozycja nie znalazła jednak uznania wśród członków Komitetu Przygotowawczego, który uznał, że szanse jej wdrożenia w najbliższej przyszłości są nierealne.

Dyskusje na forum Komitetu Przygotowawczego

Na ostatnim przed konferencja w Monterrey spotkaniu Komitetu Przygotowawczego przedstawiciele rządów uzgodnili tekst, który wzywa do nawiązania współpracy podatkowej przez odpowiednie organy państwowe i międzynarodowe instytucje oraz do zaangażowania w powszechny międzyrządowy dialog i współdziałanie, uwzględniające w szczególny sposób potrzeby państw rozwijających się i państw w okresie transformacji. Mówiąc w skrócie - wprawdzie dokładny mechanizm pogłębiania międzynarodowej współpracy nie został jeszcze wypracowany, istnieje znaczne zainteresowanie kwestią wspierania rządów w zwiększaniu wpływów podatkowych w kontekście finansowania rozwoju.