Międzynarodowa Konferencja Finansowania Rozwoju

Postęp w pracach nad Konwencją NZ przeciwko Korupcji

Zgromadzenie Ogólne NZ będzie wkrótce dyskutować nad projektem międzynarodowego instrumentu prawnego, który może pomóc rządom w walce z korupcją i nielegalnym przepływem pieniędzy. Decydującego politycznego poparcia może udzielić temu projektowi Międzynarodowa Konferencja na temat Finansowania Rozwoju.

Korupcję traktuje się dzisiaj jako podstawową przeszkodę w pomyślnym rozwoju i prawidłowym funkcjonowaniu gospodarki we wszystkich krajach świata. Po 11 września wyraźnie wzrosło zaniepokojenie opinii światowej kompleksem zjawisk, na który składają się: pranie pieniędzy, międzynarodowe przepływy pieniężne i działalność szarej strefy gospodarczej.

W 1996 roku prezes Banku światowego James Wolfensohn uznał walkę z "rakiem korupcji" za główny priorytet swojej instytucji. W tym samym roku szerokie międzynarodowe poparcie dla idei zwalczania korupcji znalazło wyraz w przełomowej rezolucji Zgromadzenia Ogólnego NZ, która wzywała rządy do ścigania przypadków płacenia łapówek w ramach międzynarodowych transakcji finansowych i wprowadzenia zakazu ich odliczania od podatku. Podczas tej samej sesji Zgromadzenie Ogólne przyjęło ramowy Kodeks Postępowania Przedstawicieli Administracji Publicznej.

Kwestia korupcji pojawiła się ponownie w trakcie międzyrządowych konsultacji prowadzonych w ramach przygotowań do Międzynarodowej Konferencji na temat Finansowania Rozwoju. Większość uczestników tych konsultacji opowiedziała się za kontynuacją prac nad opracowaniem wyczerpującego i prawnie wiążącego, międzynarodowego instrumentu do walki z korupcją.

Zgromadzenie Ogólne NZ rozpoczęło już prace nad przygotowaniem paktu antykorupcyjnego, zalecając wiedeńskiemu Centrum Zapobiegania Międzynarodowej Przestępczości określenie "zakresu i tematyki" międzynarodowej konwencji. Ponadto Zgromadzenie zaleciło Centrum uwzględnienie sposobów repatriacji funduszy, które nielegalną drogą zostały przekazane zagranicę.

W sierpniu 2001 roku Centrum gościło uczestników spotkania Międzyrządowej Otwartej Grupy Ekspertów. Grupa uznała, że państwa członkowskie NZ powinny do końca 2003 roku uchwalić projekt szerokiego antykorupcyjnego porozumienia, określającego kroki prewencyjne, sankcje prawne i środki zaradcze. Grupa Ekspertów zajęła się również opracowaniem konkretnych rozwiązań tak trudnych i złożonych problemów jak jurysdykcja, konfiskata mienia lub pieniędzy, ochrona świadków, odpowiedzialność osób prawnych, zwrot pieniędzy przekazanych w ramach nielegalnych transferów oraz współpraca międzynarodowa.

Powołany przez Zgromadzenie Ogólne Komitet Ad Hoc rozpoczął pracę nad przygotowaniem projektu antykorupcyjnej konwencji podczas obrad w Wiedniu w dniach 21 stycznia - 2 lutego 2002 roku. Kolejna sesja Komitetu odbędzie się w Wiedniu w kwietniu b.r.

Co może załatwić Konwencja?

Treść proponowanej Konwencji przeciwko korupcji pozostaje w sferze projektów. Znane są już jednak pewne obszary, w który uzgodnienie odpowiednich postanowień wydaje się realne. Powyższe obszary zostały określone już w 1999 roku podczas spotkania Grupy Ekspertów poświęconemu korupcji i jej finansowym kanałom. Utworzona w ramach mandatu Rady Gospodarczo-Społecznej NZ Grupa Ekspertów podkreśliła potrzeba nakłonienia słabo regulowanych ośrodków finansowych do uchwalenia przepisów, które pozwolą im uczestniczyć w międzynarodowych inicjatywach na rzecz wykrywania i przeciwdziałania procederowi korupcji. Grupa stwierdziła, że tajemnica bankowa i wewnętrzne przepisy podatkowe nie powinny hamować międzynarodowych, antykorupcyjnych działań i wezwał do niezwłocznego ustanowienia, zgodnego z międzynarodową praktyką, nadzoru nad finansowymi systemami i transakcjami. Ponadto, zdaniem Rady, od instytucji finansowych należy wymagać dokładnej identyfikacji klientów, śledzenia operacji i rejestrowania podejrzanych transakcji.

Kroki zmierzające do odzyskania funduszy "wyeksportowanych" przez skorumpowanych przywódców państwowych będą napotykać na szereg praktycznych przeszkód. Taką konkluzję zawiera opublikowany na początku 2002 roku raport Sekretarza Generalnego NZ. Takie transfery opiewają z reguły na ogromne sumy. Bardzo niepewne jest ich pochodzenie i bieżąca lokalizacja. Nie wiadomo też, kto miałby być prawowitym beneficjentem odzyskanych pieniędzy. Ponadto, rządom, które zabiegają o repatriację majątku może brakować fachowej wiedzy i zasobów niezbędnych do wykrycia funduszy zlokalizowanych na terenie wielu jurysdykcji i będących przedmiotem licznych elektronicznych transferów i innych wyrafinowanych metod prania pieniędzy.

Istniejące środki prawne

Nie istnieje żadne globalne, kompleksowe porozumienie antykorupcyjne. Obowiązują jednak pewne, międzynarodowe i regionalne, inicjatywy, których skrócony opis przedstawiamy poniżej.

Konwencja NZ przeciwko międzynarodowej przestępczości zorganizowanej została przedstawiona do podpisu państwom członkowskim podczas uroczystości w Palermo w październiku 2000 roku. Konwencja zobowiązuje rządy do traktowania uczestnictwa w grupie zajmującej się transgraniczną przestępczością, przekupywania lub zastraszania urzędników, sędziów lub świadków oraz prania pieniędzy (po udowodnieniu, że pochodzą one z przestępczej działalności) jako poważnych przestępstw (zagrożonych karą pobawienia wolności przez okres co najmniej czterech lat). Konwencja jest pierwszym w historii międzynarodowym instrumentem prawnym, który przewiduje odpowiedzialność prawną i surowe kary finansowe dla firm. Dokument zawiera również postanowienia służące poszerzeniu zasięgu ekstradycji i zacieśnieniu międzynarodowej współpracy w zakresie ścigania i sądzenia podejrzanych. Konwencja wejdzie w życie po jej ratyfikowaniu przez 40 krajów. Do stycznia 2002 roku dokonało tego 6 krajów.

Postanowienia służące walce z praniem pieniędzy można znaleźć w Konwencji NZ przeciwko nielegalnemu obrotowi środkami odurzającymi i psychotropowymi substancjami z 1988 roku (znanej także pod nazwą Konwencji Wiedeńskiej, na pamiątkę miasta, w którym uchwalono ten dokument).

W 1997 roku Organizacja Gospodarczej Współpracy i Rozwoju (OECD) przyjęła Konwencję w sprawie zwalczania przekupstwa urzędników administracji publicznej w ramach międzynarodowych transakcji gospodarczych. Ten prawnie wiążący dokument zobowiązuje sygnatariuszy do traktowania propozycji lub obietnicy łapówki oraz jej przyjęcia jako przestępstwa w świetle krajowego prawa. Ma on również ułatwiać wzajemną pomoc prawną i ekstradycję. Konwencja OECD weszła w życie w 1999 roku po jej ratyfikowaniu przez 33 spośród 34 państw-sygnatariuszy. Wprawdzie do Konwencji mogą przystępować także państwa niezrzeszone w OECD, większość państw rozwijających się wolała ratyfikować porozumienia wypracowane przez organizacje o znacznie większej liczbie członków, takie jak Narody Zjednoczone.

W 1990 roku OECD utworzyła Grupę Zadaniową zajmująca się przeciwdziałaniu operacjom finansowym służącym praniu pieniędzy. W swoich "Czterdziestu Zaleceniach", opierający się częściowo na postanowieniach Konwencji Wiedeńskiej, Grupa Zadaniowa określiła standardy dla krajowych systemów prawnych, banków i finansowych instytucji w takich obszarach jak identyfikacja klientów i rejestrowanie operacji. Zalecenia zawierają również wskazówki dotyczące międzynarodowej współpracy. Po zakończeniu przeglądu zaleceń w latach 2001-2002 Grupa Zadaniowa przedstawi ich zrewidowaną wersję.

Regionalne, niewiążące porozumienia zostały uchwalone przez Organizację Państw Ameryki, Radę Europy i Organizację Jedności Afrykańskiej, zwaną obecnie Związkiem Afrykańskim.