NA PRZEKÓR ŚWIATOWEJ TENDENCJI ROK 2002 BYŁ KOLEJNYM ROKIEM WZROSTU ZAGRANICZNYCH INWESTYCJI W EUROPIE ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ

Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) ulokowanych w zeszłym roku w krajach Europy Środkowej i Wschodniej osiągnęła rekordowy poziom 29 miliardów dolarów - podaje opublikowany dzisiaj przez Konferencję Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Światowy Raport Inwestycyjny 2003. " Przewidujemy, że przepływy BIZ w tym regionie świata będą nadal rosły - zarówno w bieżącym jak i w następnych latach", oznajmił Sekretarz Generalny UNCTAD, Rubens Ricupero. "Wzrostowa tendencja, jaką zanotowaliśmy w ubiegłym roku i jakiej można - bez cienia ryzyka - oczekiwać w bieżącym roku, wyraźnie odbiegają od spadków wartości BIZ we wszystkich pozostałych częściach globu". Środkowy i wschodni region Europy, który odnotował wzrost wartości BIZ o 15% (z 25 miliardów dolarów w 2001 roku do 29 miliardów w roku następnym), jest coraz częściej uważany za stabilny i obiecujący teren inwestycji, zwłaszcza w kontekście podziału pracy na jednoczącym się kontynencie. Wzrostowy trend nie jest jednak powszechny - w 10 spośród 19 państw regionu odnotowano faktyczny spadek napływu BIZ.

UNCTAD przewiduje, że bieżący rok przyniesie dalszy wzrost przepływów BIZ w tym regionie świata. Ich wartość powinna zamknąć się kwotą prawie 30 miliardów dolarów. Przodownictwo pod względem odbioru BIZ przypadnie Rosji, a głównym motorem tendencji wzrostowej będzie perspektywa rychłego poszerzenia Unii Europejskiej. UNCTAD przeprowadziła niedawno ankietę adresowaną do agencji promocji inwestycji z całego świata. Wyniki ankiety, na którą odpowiedziało 15 agencji z krajów Europy Środkowej i Wschodniej, wskazują na ogólny optymizm dotyczący perspektyw dla nowych BIZ w tym regionie w ciągu następnych kilku lat. Krótkookresową poprawę koniunktury dla BIZ (lata 2003-2004) przewiduje 9 z 15 środkowo - i wschodnioeuropejskich respondentów ankiety. Jeszcze lepsze rokowania dotyczą lat 2004-2005; dalszego wzrostu BIZ w tej średnioterminowej perspektywie czasu oczekuje 12 agencji promocji inwestycji z tego regionu.

Zmienia się geografia inwestycji w regionie

Jednym z przejawów różnorodności trendów w zakresie BIZ w tej części Europy jest to, że największy wzrost wartości inwestycji odnotowały kraje będące w szczytowej fazie procesu prywatyzacji (Czechy, Słowacja i Słowenia - patrz Wykres). W miarę jak pewna grupa spóźnionych państw dogania dotychczasowych liderów (Czechy, Węgry, Polskę i Rosję) geografia BIZ w regionie zaczyna ulegać zmianom. Wprawdzie Czechy utrzymały znaczącą pozycję, ale trzej pozostali, dawni liderzy są w odwrocie. Na przykład, Węgry zajęły rok temu dopiero ósme miejsce na liście największych odbiorców inwestycji.

Różnorodność regionalnych trendów przejawia się również w podziale na branże. Dobrą passę kontynuowała w 2002 roku branża motoryzacyjna - największy odbiorca BIZ w regionie. Bieżący rok przyniesie dalszy wzrost inwestycji w tej branży, o czym świadczą anonsowane na początku roku nowe przedsięwzięcia w Słowacji (Pegeuot) i Rosji (Renault), którym będzie towarzyszyć rozbudowa istniejących zakładów (Audi i Suzuki na Węgrzech). Odmienna sytuacja dotyczy przemysłu elektronicznego. Kryzys tej branży w regionie wynika z globalnej nadprodukcji, słabego popytu oraz konkurencji ze strony państw Azji Wschodniej (zwłaszcza Chin), które oferują niższe koszty produkcji. Powyższe czynniki dają się we znaki w takim samym stopniu lokalnym firmom, co filiom zagranicznych koncernów.

Po okresowym spadku w 2001 roku, rok 2002 przyniósł wzrost wartości inwestycji wypływających z państw środkowo- i wschodnioeuropejskich (4 miliardy dolarów). Był on jednak znacznie niższy niż wzrost BIZ, które napłynęły do tego regionu. Pod względem wartości wypływających inwestycji jak i tempa ich wzrostu nadal zdecydowanie przoduje Rosja. Według najnowszych dostępnych danych, w 2001 roku 25 największych niefinansowych transnarodowych korporacji z państw Europy Środkowej i Wschodniej (zobacz Tabela) tylko w nieznacznym stopniu odczuło skutki ówczesnej globalnej dekoniunktury. Zadecydował o tym głównie ich branżowy profil, zdominowany przez firmy zajmujące się eksploatacją surowców naturalnych i transportem. Firmy te były również do pewnego stopnia chronione przez to, że ich działalność koncentrowała się w państwach, których globalne spowolnienie gospodarki dotyczyło w mniejszym stopniu. (Rosyjskie transnarodowe korporacje są nadal większe i bardziej rozproszone pod względem geograficznym niż ich odpowiedniki w innych państwach regionu).

Poszerzenie UE może wpłynąć korzystnie na poziom BIZ w regionie

Przewidziane na rok 2004 poszerzenie Unii Europejskiej jest jednym z najważniejszych wydarzeń politycznych, jakie będą rzutować na poziom BIZ w państwach Środkowej i Wschodniej Europy w najbliższej przyszłości. Według prognoz pobudzi ono napływ bezpośrednich inwestycji do tej części Europy - zarówno do państw, które zostaną członkami do UE w pierwszej kolejności jak i pozostałych państw regionu. W pierwszej grupie państw już teraz inwestycje oparte na niewykwalifikowanej sile roboczej zaczynają ustępować miejsca przedsięwzięciom o wyższej wartości dodanej. W ten sposób inwestorzy dyskontują stosunkowo wysoki poziom wykształcenia lokalnych pracowników. Dla krajów oczekujących na przyjęcie w 2004 roku największym wyzwaniem jest harmonizacja wewnętrznych przepisów dotyczących BIZ z regulacjami istniejącymi w Unii Europejskiej. Spełnienie warunków członkostwa w Unii będzie wymagać od tych krajów również stworzenia i rozbudowy instytucjonalnych struktur potrzebnych do administrowania i właściwego sterowania funduszami oferowanymi przez wiele wspólnotowych źródeł z myślą o wspieraniu rozwoju gospodarczego.

Kraje, które na razie nie przystępują do UE, stoją zaś przed zadaniem aktualizacji i unowocześnienia polityki i działań służących promocji BIZ. Jest to bowiem niezbędny krok zarówno w kierunku optymalizacji potencjalnych korzyści wynikających ze statusu "nowych kresów" dla szukających oszczędności inwestorów, jak i w kierunku maksymalizacji swoich szans na przyciągnięcie firm, które zdecydują się na przeniesienie działalności do "tańszych" państw regionu.

Wykres. Europa Środkowa i Wschodnia: 10 państw będących największymi odbiorcami BIZ w 2001 i 2002 roku ( w miliardach dolarów)

Źródło: UNCTAD, Światowy Raport Inwestycyjny 2003
a.Kolejność oparta na wielkości BIZ w 2002 roku.

Tabela. Największe pod względem wartości zagranicznych aktywów korporacje transnarodowe z siedzibą w Europie Środkowej i Wschodniej, 2001 rok (miliony dolarów i liczba zatrudnionych)