Misje pokojowe ONZ
Misje pokojowe są prowadzone we wciąż zmieniających się warunkach społecznych, gospodarczych i politycznych. Muszą być elastyczne, aby mogły dostosować się do nowych wyzwań. Sukces nigdy nie jest pewny, ponieważ zadania związane z utrzymaniem pokoju realizowane są w wyjątkowo trudnych warunkach. Powodzenie misji pokojowej zależy od wielu czynników, takich jak skład misji pokojowej (personel wojskowy, policji, pracownicy cywilni), wsparcie logistyczne, powierzone zadania oraz środowisko, w którym działa misja pokojowa.
Skład misji pokojowej
Personel wojskowy
Personel wojskowy misji pokojowych ONZ, zwany także Błękitnymi Hełmami lub Błękitnymi Beretami, wywodzi się z krajowych armii państw członkowskich.
Żołnierze misji ONZ współpracują z personelem policji oraz z pracownikami cywilnymi w celu zapewnienia ochrony wszystkim uczestnikom misji oraz jej mieniu. Utrzymują ścisłą współpracę z innymi jednostkami wojskowymi znajdującymi się w rejonie operacji pokojowej. Personel wojskowy wykonuje swoje obowiązki, aby zapewnić stabilność i bezpieczeństwo na terenie działania misji.
Żołnierze misji ONZ współpracują zarówno z ludnością cywilną, jak i lokalnym wojskiem oraz zbrojnymi ugrupowaniami na danym terenie, dążąc do uzyskania porozumienia między zwaśnionymi stronami oraz osiągnięcia trwałego pokoju. Ochrona ludności cywilnej jest często głównym zadaniem zawartym w mandacie misji, za którego wykonanie odpowiedzialne są Błękitne Berety.
Personel policji
Personel policji tworzą funkcjonariusze, którzy na co dzień służą w krajowych oddziałach policji państw członkowskich i zostali oddelegowani do udziału w misji pokojowej. Personel policji odgrywa bardzo ważną rolę w promowaniu pokoju i bezpieczeństwa. Każdego dnia policjantki i policjanci przywracają oraz wzmacniają bezpieczeństwo w danym rejonie. Do ich zadań należy patrolowanie terenu, doradzanie miejscowej policji, promowanie standardów zgodnych z międzynarodowymi prawami człowieka, a także przywracanie rządów prawa. Personel policji nadzoruje działalność miejscowych funkcjonariuszy oraz przeprowadza dla nich szkolenia.
Pracownicy cywilni
W misjach pokojowych, oprócz personelu wojskowego i policyjnego, uczestniczą również pracownicy cywilni. W skład personelu cywilnego wchodzą pracownicy ONZ, osoby zatrudniane w procesie rekrutacyjnym oraz osoby pochodzące z kraju, na terenie którego odbywa się misja pokojowa. Pracownicy cywilni zajmują się przede wszystkim sprawami ludności cywilnej.
Kobiety w misjach pokojowych
Wzrasta znaczenie roli kobiet i ich równorzędnego udziału w misjach pokojowych. W wielu przypadkach mają one większe predyspozycje do wykonywania powierzonych zadań, np. do przeprowadzania rozmów z ofiarami przemocy seksualnej czy do pracy w więzieniach dla kobiet. Kobiety inaczej niż mężczyźni doświadczają konfliktów zbrojnych i ich skutków. Dlatego też coraz częściej podkreślane jest znaczenie różnych punktów widzenia pracowników misji pokojowych na sprawy związane z konfliktami zbrojnymi z korzyścią dla pokoju i bezpieczeństwa na świecie.
Wsparcie logistyczne
Skuteczność misji pokojowych w dużym stopniu zależy od wsparcia logistycznego oraz zasobów ludzkich, wyposażenia i środków finansowych.
Zadaniem ONZ jest zapewnienie:
- dostępu do wody i dostaw paliwa
- zakwaterowania dla personelu misji
- pomieszczeń na biuro wraz z jego wyposażeniem oraz technologii informacyjnych i komunikacyjnych dla obserwatorów wojskowych, pracowników sztabu, personelu policji oraz pracowników cywilnych
- transportu
- opieki medycznej.
Państwa członkowskie, które wysyłają na misje żołnierzy i policjantów zapewniają: wyposażenie żołnierzy i kontyngentów wojskowych, np. pojazdy czy generatory prądu, żywność, Internet, środki czystości, itp.
Wsparcie logistyczne zapewniane przez państwa członkowskie oraz zakres ich obowiązków mogą się różnić. Rodzaj wykonywanych zadań oraz kwestie logistyczne są uzgadniane przez państwa członkowskie i ONZ oraz zawarte w dwustronnej umowie „Memorandum of Understanding”.
Dziedziny działań misji pokojowych
Sprawy ludności cywilnej
Sprawy ludności cywilnej stanowią jeden z najważniejszych obszarów działalności misji pokojowych. Za ich realizację odpowiadają cywilni pracownicy misji, którzy są łącznikiem między misją pokojową a władzą lokalną i miejscową ludnością. Do obowiązków pracowników cywilnych należy wspieranie aktywnego udziału miejscowej ludności w procesie pokojowym oraz tworzenie odpowiednich warunków dla powstania społeczeństwa obywatelskiego.
Rządy prawa
Ustanowienie rządów prawa ma zasadnicze znaczenie dla powodzenia misji pokojowej. Realizacja tego zadania wymaga stworzenia i wzmocnienia służb policyjnych, niezawisłego systemu sądownictwa oraz sprawnego systemu więziennego.
Prawo musi być publicznie ogłaszane i jednakowo egzekwowane. Wymiar sprawiedliwości powinien orzekać w sposób bezstronny oraz zgodnie z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka.
Wspieranie organizacji wyborów
Misje pokojowe wspierają proces wyborczy na wiele sposobów, m.in. zapewniają bezpieczeństwo w czasie trwania wyborów, udzielają techniczne i logistyczne wsparcie przy ich organizacji.
Od wielu lat uczestnicy misji pokojowych organizują, obserwują i nadzorują przebieg wyborów, głosowania oraz liczenia głosów. Obecnie misje pokojowe również doradzają krajowym organom władzy odpowiedzialnym za przeprowadzenie wyborów.
Reforma sektora bezpieczeństwa
ONZ wspiera reformę sektora bezpieczeństwa oraz tworzenie skutecznych i przejrzystych instytucji bezpieczeństwa. Celem reformy jest wzmocnienie i zwiększenie efektywności systemu ochrony państwa i jego obywateli. Reforma sektora bezpieczeństwa jest przeprowadzana przez władze danego państwa z poszanowaniem praw człowieka oraz zgodnie z zasadami praworządności.
Oczyszczanie pól minowych
Materiały wybuchowe takie jak bomby kasetowe pozostające na terenach, na których trwały działania wojenne stanowią poważne zagrożenie dla życia lokalnej ludności. Uczestnicy misji pokojowych podejmują różnorodne działania, aby zapewnić bezpieczne warunki życia miejscowym społecznościom. Do zadań misji pokojowych należy lokalizowanie i usuwanie min, ochrona ludności, udzielanie pomocy ofiarom min oraz wspieranie ich aktywnego uczestnictwa w życiu lokalnej wspólnoty.
Ochrona ludności cywilnej
Konflikt zbrojny stanowi szczególne zagrożenie dla ludności cywilnej. Na podstawie mandatu Rady Bezpieczeństwa, poszczególne misje pokojowe zajmują się ochroną ludności cywilnej przed przemocą fizyczną.
Ochrona środowiska
Funkcjonowanie obozów wojskowych ONZ i operacje prowadzone przez misje pokojowe mogą wyrządzić szkody w środowisku naturalnym oraz negatywnie wpłynąć na lokalną gospodarkę i relacje między społecznościami zamieszkującymi dany region lub kraj. Misje pokojowe, które działają w trudno dostępnych miejscach, często posiadają własne generatory energii elektrycznej i sprzęt lotniczy. Zużywają one duże ilości paliwa, emitują gazy cieplarniane i mogą powodować zanieczyszczenie gleby.
Od 2009 roku misje pokojowe przestrzegają zasad dotyczących ochrony środowiska, w którym działają. Obejmują one takie zagadnienia jak zarządzanie odpadami, energią i wodą, substancjami niebezpiecznymi oraz ochrona zwierząt, roślin, dóbr kulturowych i zabytków historycznych.
Rozbrojenie, demobilizacja i reintegracja byłych kombatantów ze społeczeństwem
Od ponad 20 lat rozbrojenie, demobilizacja i reintegracja byłych kombatantów ze społeczeństwem należą do jednych z najważniejszych działań realizowanych w ramach przywracania pokoju na terenach pokonfliktowych.
Rozbrojenie obejmuje takie działania jak prowadzenie dokumentacji i przejmowanie broni ręcznej strzeleckiej, amunicji, materiałów wybuchowych, broni lekkiej i ciężkiej od byłych kombatantów i ludności cywilnej.
Demobilizacja jest formalnym i kontrolowanym procesem związanym z wystąpieniem kombatantów z sił lub ugrupować zbrojnych.
Reintegracja jest procesem, który umożliwia byłym kombatantom powrót do życia cywilnego i podjęcie pracy. Jest to proces polityczny, społeczny i ekonomiczny, który zachodzi w społecznościach lokalnych.
Dzieci a konflikty zbrojne
Ochrona dzieci przed przemocą stanowi bardzo ważny element działalności uczestników misji pokojowych. Zapewnienie bezpieczeństwa dzieciom, które doświadczyły przemocy przez całe swoje życie jest podstawowym wymogiem dla zbudowania fundamentów trwałego pokoju. Wszyscy uczestnicy operacji pokojowych przechodzą szkolenie dotyczące praw dziecka i jego ochrony. Celem szkolenia jest podniesienie świadomości na temat problemów dotykających dzieci w czasie konfliktu zbrojnego.
Prawa człowieka
Prawa człowieka leżą u podstaw działalności ONZ. Wszyscy pracownicy misji pokojowych są zobowiązani do ochrony i promocji praw człowieka. Większość operacji pokojowych posiada zespół zajmujący się prawami człowieka. Do ich zadań należy:
- ochrona i promowanie praw człowieka
- monitorowanie przestrzegania praw człowieka, prowadzenie dochodzeń i analiza sytuacji na miejscu
- reagowanie w przypadku łamania praw człowieka
- sporządzanie raportów
- udzielanie porad ludności cywilnej z zakresu ochrony praw człowieka, wspieranie reformy instytucjonalnej oraz współpraca z rządem, instytucjami krajowymi i społeczeństwem obywatelskim
- doradzanie innym zespołom misji pokojowych w sprawie włączenia do ich zadań zagadnień z zakresu ochrony praw człowieka.
Dyscyplina personelu ONZ
ONZ wychodzi z założenia, że wszyscy uczestnicy misji pokojowych zawsze postępują zgodnie z najwyższymi standardami oraz wykonują swoje obowiązki w sposób profesjonalny i kompetentny. Personel ONZ powinien:
- respektować lokalne prawo, zwyczaje i tradycje
- traktować miejscową ludność z szacunkiem
- podejmować działania w sposób bezstronny, uczciwy i taktowny.
Niestety, istnieją zarzuty o niegodne postępowanie niektórych uczestników misji pokojowych. ONZ oraz państwa członkowskie zapewniają, że wszystkie uzasadnione akty oskarżenia zostaną poddane śledztwu. W przypadku udowodnienia winy, osoba, która naruszyła prawo, zostanie odpowiednio ukarana.