Kamieniem milowym w konflikcie suda艅skim by艂o podpisanie 9 stycznia 2005 r. w Nairobi (Kenia) ca艂o艣ciowego porozumienia pokojowego (Comprehensive Peace Agreement - CPA). Przewidywa艂o ono przeprowadzenie powszechnych wybor贸w oraz referendum na po艂udniu kraju w sprawie oddzielenia Po艂udnia od P贸艂nocy. Powo艂ano r贸wnie偶 komisj臋, kt贸ra opracowa艂a tymczasow膮 konstytucj臋 Sudanu.
Planowane wybory odby艂y si臋 w dniach 11- 15 kwietnia 2010 r. By艂y to pierwsze powszechne wybory od 24 lat. Mia艂y charakter kompleksowy i dotyczy艂y wyboru: prezydenta Republiki Sudanu, prezydenta Po艂udnia, gubernator贸w, cz艂onk贸w Zgromadzenia Parlamentarnego, cz艂onk贸w Zgromadzenia Ustawodawczego Sudanu Po艂udniowego i cz艂onk贸w Narodowego Zgromadzenia Ustawodawczego. Prezydentem Republiki Sudanu zosta艂 Omar al-Bashir, podczas gdy na po艂udniu kraju zdecydowanie zwyci臋偶y艂 Salva Kiir Mayardit. Mimo, 偶e w艂adze P贸艂nocy i Po艂udnia zobowi膮za艂y si臋 do pokojowej wsp贸艂pracy, wybory nie oznacza艂y jeszcze ko艅ca konfliktu suda艅skiego.
D艂ugo oczekiwany prze艂om nast膮pi艂 9 stycznia 2011 r., kiedy to rozpocz臋艂o si臋 trwaj膮ce 7 dni referendum w sprawie od艂膮czenia si臋 po艂udniowej cz臋艣ci Sudanu od Republiki Sudanu. Po przesz艂o 50 latach wojny domowej Po艂udnie uniezale偶ni艂o si臋 od P贸艂nocy. 3,9 miliona ludzi by艂o uprawnionych do udzia艂u w g艂osowaniu. Frekwencja wyborcza wynios艂a 75%. Ze wzgl臋du na wysoki poziom analfabetyzmu, karty do g艂osowania przygotowane zosta艂y w formie obrazkowej. Otwarta d艂o艅 symbolizowa艂a separacj臋, a dwie d艂onie w u艣cisku oznacza艂y jedno艣膰 Sudanu.
ONZ zapewni艂o g艂贸wnie pomoc techniczn膮 m.in. przetransportowano 1,2 miliona kilogram贸w materia艂贸w niezb臋dnych do przeprowadzenia referendum. Tysi膮ce oficer贸w suda艅skiej policji zosta艂o specjalnie przeszkolonych, by wsp贸lnie z cz艂onkami misji pokojowej ONZ w Sudanie (UNMIS) zapewni膰 bezpieczny przebieg g艂osowania.
Wynik referendum nie by艂 zaskoczeniem - za dokonaniem secesji opowiedzia艂o si臋 98,83% g艂osuj膮cych. Prezydent Sudanu zaakceptowa艂 decyzj臋 wyborc贸w. Wydawa艂o si臋, 偶e wieloletni sp贸r zosta艂 za偶egnany. Jednak wkr贸tce po og艂oszeniu wynik贸w, wybuch艂 konflikt w Kordofanie Po艂udniowym (link do: konflikt w Kordofanie Po艂udniowym). Sporna pozostaje przynale偶no艣膰 tego regionu, w szczeg贸lno艣ci miasta Abyei, kt贸re po podpisaniu ca艂o艣ciowego porozumienia pokojowego, uzyska艂o specjalny status administracyjny i by艂o wsp贸lnie zarz膮dzane przez P贸艂noc i Po艂udnie.
Ca艂o艣ciowe porozumienie pokojowe faktycznie okaza艂o si臋 prze艂omem w historii Sudanu. W rezultacie doprowadzi艂o do utworzenia nowego pa艅stwa - Republiki Sudanu Po艂udniowego .
Wcze艣niejsze pr贸by pojedniania
Pierwsze ustalenia zmierzaj膮ce do zako艅czenia konfliktu P贸艂noc-Po艂udnie mia艂y miejsce w 1997 roku. Dosz艂o do podpisania Deklaracji Zasad (Declaration of Principles), kt贸ra stanowi艂a o jedno艣ci Sudanu, demokratycznym i 艣wieckim charakterze pa艅stwa i sprawiedliwym podziale zasob贸w. Przewidywa艂a, 偶e w przypadku z艂amania tych zasad przez rz膮d, mia艂o zostanie przeprowadzone na Po艂udniu referendum w sprawie secesji. Deklaracja ta nie zdo艂a艂a zako艅czy膰 konfliktu suda艅skiego z powodu nieprzestrzegania jej postanowie艅 przez strony.
W 2002 r. zosta艂y podj臋te kolejne negocjacje mi臋dzy rz膮dem a Armi膮 Wyzwolenia Sudanu (SLM/A). Prowadzone pod egid膮 Mi臋dzyrz膮dowej Organizacji Rozwoju (Inter-Governmental Authority on Development - IGAD) i przy pomocy Troiki (USA, Wielka Brytania i Norwegia) rozmowy doprowadzi艂y do podpisania 20 czerwca 2002 roku Protoko艂u z Machakos. Zawiera艂 on cztery postanowienia dotycz膮ce struktury w艂adzy, sk艂adu rz膮du, okresu przej艣ciowego i prawa do samookre艣lenia si臋 ludno艣ci z Po艂udnia. Konsekwencj膮 podpisania protoko艂u by艂o tak偶e zawieszenie broni i zgoda obu stron na kontynuowanie negocjacji pokojowych.
Kolejnym krokiem do rozwi膮zania konfliktu by艂 szereg protoko艂贸w podpisanych w Naivasha (Kenia) w 2003 i 2004 roku. Najwa偶niejszym z nich by艂 protok贸艂 ko艅cz膮cy negocjacje w Naivasha podpisany 31 grudnia 2004 dotycz膮cy permanentnego zawieszenia broni.
dla mieszka艅c贸w Sudanu"
Jan Pronk, Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego ONZ w Sudanie
(stycze艅 2005 r.)
Porozumienie spisane jest w duchu idei wspierania stabilno艣ci, odnowy i rozwoju wszystkich region贸w Sudanu poprzez wsp贸lne sprawowanie w艂adzy i sprawiedliwy rozdzia艂 bogactw kraju. Dokument ten oraz poprzedzaj膮ce go protoko艂y z Naivasha, pr贸cz odniesienia si臋 do konfliktu na po艂udniu, stanowi膮 model rozwi膮zania dla innych ogarni臋tych przemoc膮 region贸w Sudanu, takich jak Darfur, gdzie sytuacja jest wci膮偶 bardzo z艂a; strony konfliktu w Darfurze powinni czerpa膰 inspiracj臋 z porozumienia zawartego na po艂udniu i jak najszybciej d膮偶y膰 do osi膮gni臋cia szeroko zakrojonego politycznego rozwi膮zania w swoim regionie.
Min膮艂 rok 2004, rozpocz膮艂 si臋 nowy, lecz dla ludno艣ci Darfuru wci膮偶 nie pojawia si臋 艣wiate艂ko w tunelu. Obie walcz膮ce strony wci膮偶 艂ama艂y wszystkie ustalenia przyj臋te podczas rozm贸w pokojowych w Abuja i obecnie wiele wskazuje na to, i偶 nie mog膮 zdoby膰 si臋 na ruch w kierunku politycznego rozwi膮zania konfliktu. Tymczasem ludno艣膰 nadal cierpi.
Nale偶y utrzyma膰 i umocni膰 to, co uda艂o si臋 osi膮gn膮膰 w Naivasha. Nie wolno pope艂ni膰 b艂臋du, gdy偶 osi膮gni臋cia te s膮 jeszcze zbyt kruche, by uwa偶a膰 je za pewne. Aby zapanowa艂 pok贸j, potrzeba czego艣 wi臋cej ni偶 samych podpis贸w. Przysz艂o艣膰 niesie jeszcze wiele wyzwa艅, zanim pok贸j stanie si臋 faktem. Mo偶na ju偶 obecnie okre艣li膰 siedem priorytetowych zada艅 na nadchodz膮ce dni i miesi膮ce. Po pierwsze, nale偶y przeprowadzi膰 na po艂udniu rozmowy z innymi ruchami, kt贸re nie bra艂y udzia艂u w spotkaniu w Naivasha, by upewni膰 si臋, 偶e b臋d膮 przestrzega膰 ustale艅 pokojowych. Po drugie, nale偶y niezw艂ocznie znale藕膰 rozwi膮zanie konfliktu w Darfurze, gdy偶 w innym przypadku osi膮gni臋cia wypracowane w Naivasha znajd膮 si臋 w powa偶nym niebezpiecze艅stwie. Po trzecie, trzeba r贸wnie偶 zwr贸ci膰 nale偶yt膮 uwag臋 na konflikty na wschodzie i p贸艂nocy Sudanu. Przede wszystkim nale偶y zwo艂a膰 krajow膮 konferencj臋, zorganizowan膮 przez nowy rz膮d, w kt贸rej wszystkie partie Sudanu b臋d膮 uczestniczy膰 na zasadzie r贸wno艣ci. Po czwarte, 6 milionom os贸b przesiedlonych i uchod藕c贸w - a jest to liczba ogromna - trzeba b臋dzie umo偶liwi膰 powr贸t i ponowne osiedlenie w miejscu pochodzenia. Po pi膮te, konieczne b臋dzie rozbrojenie, demobilizacja i przywr贸cenie na 艂ono spo艂ecze艅stwa rzeszy bojownik贸w. Trzeba b臋dzie im pom贸c w przystosowaniu si臋 z powrotem do cywilnego 偶ycia, a do tego b臋d膮 potrzebowali pracy. Do艣wiadczenie uczy, 偶e je艣li by艂ym 偶o艂nierzom nie zapewni si臋 sposobu utrzymania, programy readaptacyjne i reintegracyjne ponosz膮 pora偶k臋. Po sz贸ste, gdy ko艅czy si臋 wojna, nie oznacza to ko艅ca cierpie艅 ludno艣ci - za spraw膮 min, wszechobecnych tam, gdzie uprzednio toczy艂y si臋 walki. Sudan nie jest wyj膮tkiem. Miny s膮 wsz臋dzie i b臋d膮 dalej zabija膰, o ile nie rozbroi si臋 ich przed masowymi powrotami uchod藕c贸w na dawne tereny zamieszkania. Po si贸dme i ostatnie, perspektywa pokoju niesie ze sob膮 wysokie oczekiwania wzgl臋dem rozwoju. Nale偶y tym oczekiwaniom sprosta膰. Ofiarodawcy b臋d膮 musieli utrzyma膰 pomoc rozwojow膮 dla Sudanu. Co jeszcze wa偶niejsze, bogactwa i zasoby tego kraju powinny by膰 przeznaczone na tworzenie program贸w rozwojowych, kt贸re zmierz膮 si臋 z najpowa偶niejsz膮 z przyczyn konflikt贸w: ub贸stwem i niedorozwojem gospodarczym.
Teraz, gdy ca艂o艣ciowe porozumienie pokojowe zosta艂o podpisane, Organizacja Narod贸w Zjednoczonych przygotowuje si臋 do szybkiego dzia艂ania i wkr贸tce wy艣le do Sudanu misj臋 wsparcia pokoju. Stoi przed ni膮 gigantyczne zadanie. Trzeba do艂o偶y膰 wszelkich stara艅, by zapewni膰 jej pomy艣lno艣膰, gdy wsp贸lnie z Suda艅czykami b臋dzie stara艂a si臋 zapewni膰 pok贸j w kraju wstrz膮sanym wojnami od chwili osi膮gni臋cia niepodleg艂o艣ci. Rada Bezpiecze艅stwa ONZ b臋dzie musia艂a odpowiednio zmodyfikowa膰 swoje podej艣cie do og贸lnej sytuacji w Sudanie. Potrzebna jest wszechstronna i jednolita strategia, by mo偶na by艂o skutecznie zareagowa膰 na skomplikowan膮 i niejednoznaczn膮 sytuacj臋 w tym pa艅stwie, postawi膰 kraj na nogi i wprowadzi膰 go na drog臋 ku trwa艂emu pokojowi i zr贸wnowa偶onemu rozwojowi. Suda艅scy przyw贸dcy - wszyscy przyw贸dcy - b臋d膮 musieli stan膮膰 na wysoko艣ci zadania. G艂贸wn膮 odpowiedzialno艣ci膮, kt贸ra na nich spoczywa, jest spe艂nienie nadziei ludzi na spokojn膮 i pomy艣ln膮 przysz艂o艣膰. B臋d膮 musieli pokaza膰, i偶 s膮 w stanie wygra膰 t臋 walk臋 o pok贸j. B臋d膮 musieli zda膰 sobie spraw臋, 偶e czeka ich jeszcze d艂uga droga, zanim to zwyci臋stwo osi膮gn膮.
Teraz, gdy podpisanie porozumienia pokojowego mamy za sob膮, Sudan stanie si臋 艣wiadkiem momentu zwrotnego w swojej historii. Suda艅czycy maj膮 obowi膮zek wobec siebie samych, wobec wszystkich, kt贸rzy zgin臋li w tej wojnie, wobec milion贸w ludzi pozbawionych wszelkich 艣rodk贸w do prowadzenia uczciwego 偶ycia, wobec milion贸w ludzi wyp臋dzonych oraz uchod藕c贸w rozproszonych po kraju, by zako艅czy膰 cierpienia i wprowadzi膰 nar贸d na pewny kurs ku pokojowi, stabilno艣ci i pomy艣lno艣ci.