Specjalne procedury Rady Praw Człowieka
(Special Procedures of the Human Rights Council)

Po rozwiązaniu Komisji Praw Człowieka w 2006 r., ustanowione przez nią mechanizmy zwane "specjalnymi procedurami" zostały przejęte przez Radę Praw Człowieka.

Specjalne procedury dotyczą przypadków łamania praw człowieka w danym państwie lub naruszania określonej kategorii praw człowieka w każdym miejscu na świecie. Zakres działań objętych specjalnymi procedurami wyznaczają mandaty wydawane przez Radę Praw Człowieka.

Do końca 2010 r. Rada Praw Człowieka wydała:

• 8 mandatów krajowych dotyczących sytuacji praw człowieka w Burundi, Kambodży, Demokratycznej Republice Konga, Haiti, Birmie, palestyńskich terytoriach okupowanych od 1967 roku, Somalii i Sudanie;
• 31 mandatów tematycznych odnoszących się do kategorii naruszeń praw człowieka na całym świecie np. współczesnych form niewolnictwa, przemocy wobec kobiet.

W ramach poszczególnych mandatów specjalni sprawozdawcy, będący niezależnymi ekspertami lub eksperckie grupy robocze:

• zajmują się badaniem i monitorowaniem sytuacji praw człowieka;
• sporządzają wytyczne i przygotowują raporty dotyczące praw człowieka w określonym mandatem zakresie geograficznym lub tematycznym;
• zajmują się rozpatrywaniem skarg indywidualnych oraz aktywnie współpracują z przedstawicielami państw objętych mandatem na rzecz poprawy sytuacji.

W odpowiedzi na skargi o łamaniu praw człowieka w danym państwie specjalni sprawozdawcy mogą wysyłać pilne apele i listy zarzutów rządowi tego państwa, z prośbą o wyjaśnienie. Specjalni sprawozdawcy mogą również złożyć w tym kraju wizytę, by zbadać jak przestrzegane są prawa człowieka. Niektóre państwa wydały tzw. "stałe zaproszenia", co oznacza, że przyjmą niezależnego eksperta w każdym terminie.

Skargi w ramach specjalnych procedur

Rodzaj mandatu, wiarygodność źródła dostarczonych informacji oraz prawdziwość opisu zdarzenia, podczas którego doszło do złamania praw, decyduje o charakterze podjętych działań w odpowiedzi na zgłoszone naruszenia praw człowieka.

Skarga składana w ramach specjalnych procedur musi zawierać:

• informacje dotyczące osoby lub grupy osób, których prawa człowieka zostały naruszone;
• dane organizacji lub osób składających doniesienie o łamaniu praw człowieka, jeśli składają skargę w imieniu osoby lub osób będących ofiarami naruszeń praw człowieka;
• wskazanie sprawcy naruszeń praw człowieka;
• datę oraz miejsce zdarzenia;
• szczegółowy opis zdarzenia, w wyniku którego doszło do naruszenia praw człowieka.

Skargi mające polityczny charakter nie są rozpatrywane. Zgłoszenia dotyczące naruszeń praw człowieka nie mogą być oparte głównie na relacjach medialnych.

Przykładowe formularze skarg znajdują się na stronach internetowych dotyczących poszczególnych mandatów tematycznych lub krajowych. Przyjmowane są także skargi nie są złożone w formie formularza.