Sekretarz Generalny
Sekretarz Generalny ONZ służy tłumieniu międzynarodowych sporów oraz zapobiega ich eskalacji i rozprzestrzenianiu. Jest orędownikiem respektowania praw człowieka i polepszenia życia najbiedniejszych osób. Angażuje się w takie kwestie jak: zrównoważy rozwój świata, rozwój ekonomiczny i społeczny państw, ochrona ludności i działania humanitarne, pomoc dla państw rozwijających się i znajdujących się w okresie transformacji.
Karta Narodów Zjednoczonych określa Sekretarza Generalnego jako najwyższego funkcjonariusza administracyjnego Organizacji, który wykonuje obowiązki zgodnie z nadanymi mu kompetencjami i "pełni inne funkcje mu zlecone" przez Radę Bezpieczeństwa, Zgromadzenie Ogólne, Radę Gospodarczą i Społeczną oraz inne organy ONZ.
Karta upoważnia Sekretarza Generalnego do "zwrócenia uwagi Rady Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która jego zdaniem może zagrażać utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa". Zapisy Karty definiują uprawnienia Sekretarza Generalnego, jak i nadają mu szeroki zakres działania. Sekretarz Generalny musi brać pod uwagę opinie państw członkowskich, ale musi również uwzględniać wartości i autorytet moralny Organizacji Narodów Zjednoczonych. Sekretarz Generalny zabiera głos i działa w obronie pokoju, nawet jeżeli oznacza to sprzeciwienie się któremukolwiek z państw członkowskich.
Sekretarz Generalny jest jednocześnie dyplomatą, obrońcą, jak i urzędnikiem służby cywilnej. Jest również rzecznikiem praw wszystkich ludzi na świecie, a w szczególności ludzi biednych i bezbronnych. Sekretarzy Generalny ma silny autorytet na arenie międzynarodowej. Najważniejsze cechu tego urzędu to: niezależność, bezstronność i uczciwość.
Co roku Sekretarz Generalny na forum Zgromadzenia Ogólnego przedstawia sprawozdanie ze swojej działalności i przedstawia swoje priorytety na kolejne lata. Dwa razy w roku przewodniczy spotkaniom Głównej Rady Wykonawczej Systemu Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji, w których biorą udział wszyscy szefowie funduszy i programów Narodów Zjednoczonych oraz agend wyspecjalizowanych.
Sekretarza Generalnego wybiera Zgromadzenie Ogólne na podstawie rekomendacji Rady Bezpieczeństwa. Rada Bezpieczeństwa spotyka się na poufnym posiedzeniu, by wyłonić odpowiedniego kandydata. Sekretarz Generalny jest wybierany przez Zgromadzenie Ogólne zwykłą większością głosów. Kandydat nie przemawia do Zgromadzenia Ogólnego. Głosowanie jest tajne. W ostatnich latach Sekretarz Generalny był wybierany przez aklamację, tzn. bez głosowania.
Karta NZ nie określa długości urzędowania Sekretarza Generalnego. Na pierwszej sesji Zgromadzenia Ogólnego ustalono, że każda kadencja Sekretarza Generalnego będzie trwała pięć lat, przy czym Sekretarz Generalny może ubiegać się o kolejną kadencję.
Sekretarze Generalni ONZ
Trygve Lie (Norwegia)
1946 – 1952
1 lutego 1946 roku Trygve Halvdan Lie został mianowany przez Zgromadzenie Ogólne pierwszym Sekretarzem Generalnym ONZ. Posiadał duże doświadczenie w zakresie prawa i stosunków międzynarodowych. Przed nominacją brał udział w pierwszej sesji Zgromadzenia Ogólnego jako delegat.
Dag Hammarskjöld (Szwecja)
1953 - 1961
Dag Hammarskjöld był mocno zaangażowany w sprawę ustabilizowania sytuacji na Bliskim Wschodzie: wspierał działania dyplomatyczne na rzecz zawieszenia broni między Izraelem a państwami arabskimi, dążył do zawarcia porozumienia pokojowego dotyczącego Kanału Sueskiego, przyczynił się do powołania Doraźnych Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEF) oraz Grupy Obserwatorów Organizacji Narodów Zjednoczonych w Libanie (UNOGIL). Dużo podróżował i odwiedził wiele krajów w Afryce, Azji, Europe, Europe, Ameryce Południowej oraz na Bliskim Wschodzie. Zginął w 1961 roku w katastrofie lotniczej w Kongu, gdzie przebywał z misją pokojową.
U Thant (Myanmar)
1961-1971
U Thant został nominowany przez Zgromadzenie Ogólne na pełniącego obowiązki Sekretarza Generalnego ONZ w 1961 r. po tragicznej śmierci ówczesnego Sekretarza Generalnego. W listopadzie 1962 r. został wybrany na Sekretarza Generalnego. W 1969 roku U Thant przedłożył koncepcję Uniwersytetu Narodów Zjednoczonych, który byłby "prawdziwie międzynarodowy i oddany realizacji celów wytyczonych w Karcie NZ, takich jak pokój i rozwój".
Kurt Waldheim (Austria)
1972-1981
Czwarty Sekretarz Generalny ONZ był prawnikiem i zawodowym dyplomatą. Kurt Waldheim wiele podróżował po krajach, których sytuacja była przedmiotem dyskusji na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych. Na zlecenie Rady Bezpieczeństwa w marcu 1972 r. przebywał w Afryce Południowej i Namibii, poszukując rozwiązania w kwestii Namibii. W latach 1972 – 1974 trzykrotnie przebywał na Cyprze, gdzie odbył szereg spotkań z przedstawicielami rządu, które dotyczyły zbliżenia obojga narodów zamieszkałych na tej wyspie. Wielokrotnie udawał się na Bliski Wschód w celu przeprowadzenia rozmów pokojowych – odwiedził Syrię, Liban, Izrael, Egipt i Jordanię. W lutym 1973 r. przebywał w Indiach, Pakistanie i Bangladeszu, by omówić problemy związane z wojną między Indiami i Pakistanem oraz sposoby ich rozwiązania. W marcu 1974 r. Sekretarz generalny przebywał z wizytą w krajach afrykańskich w rejonie Sahelu, w którym ONZ udzielała pomocy ofiarom długotrwałej suszy. Kurt Waldheim brał udział w licznych międzynarodowych spotkaniach i konferencjach, m.in. Organizacji Jedności Afrykańskiej, Organizacji Państw Amerykańskich, przemawiał na Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (Helsinki, 1973 r.) oraz na konferencjach Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Javier Pérez de Cuéllar (Peru)
1982-1991
Piąty Sekretarz Generalny ONZ był prawnikiem i zawodowym dyplomatą. W latach 1973-1974 reprezentował swój kraj w Radzie Bezpieczeństwa, piastując stanowisko przewodniczącego w czasie wydarzeń na Cyprze w lipcu 1974 r. W latach 1975 – 1977 Javier Pérez de Cuéllar pełnił funkcję specjalnego przedstawiciela Sekretarza Generalnego na Cyprze. 27 lutego 1979 r. został mianowany Podsekretarzem ONZ do specjalnych spraw politycznych. W kwietniu 1981 r. objął dodatkowo funkcję osobistego przedstawiciela Sekretarza Generalnego w kwestii Afganistanu. W styczniu 1982 r. został wybrany Sekretarzem Generalnym – funkcję tę pełnił przez dwie kadencje.
Boutros Boutros-Ghali (Egipt)
1992-1996
Boutros-Ghali posiadał długoletnie doświadczenie w zakresie spraw międzynarodowych, był dyplomata, prawnikiem, uczonym i znanym autorem licznych publikacji. Zajmował się prawem międzynarodowym, prawami człowieka, rozwojem gospodarczym i społecznym, dekolonizacją, sytuacją na Bliskim Wschodzie, prawem humanitarnym, prawem grup mniejszościowych, współpracą między krajami afrykańskimi i arabskimi. Odegrał znaczącą rolę w negocjacjach porozumienia pokojowego z Camp David, podpisanego między Izraelem a Egiptem w 1979 roku. Przed objęciem funkcji szóstego Sekretarza Generalnego Boutros-Ghali był Ministrem Spraw Zagranicznych. Jako Sekretarz Generalny ONZ dążył przede wszystkim do wzmocnienia roli Organizacji i wykorzystania szans powstałych po zakończeniu zimnej wojny. Za równie ważne uważał realizację celów wymienionych w Karcie NZ oraz dążenie do pokoju, rozwoju i demokracji.
Kofi A. Annan (Ghana)
1997-2006
Siódmym Sekretarzem Generalnym ONZ został Kofi Annan. W momencie otrzymania nominacji pełnił funkcję Podsekretarza ONZ ds. Operacji Pokojowych. Do jego priorytetów należała reforma ONZ i poprawa skuteczności systemu międzynarodowego. Był orędownikiem praw człowieka, praworządności, Milenijnych Celów Rozwoju, dążył do poprawy sytuacji w Afryce, zacieśnienia współpracy ze społeczeństwem obywatelskim i biznesem. Jako Sekretarz Generalny wzmocnił prace operacji pokojowych, zwiększył liczbę misji pokojowych i personelu. To za jego przyczyną w 2005 roku powstała Komisja Budowania Pokoju oraz Rada Praw Człowieka. Kofi Annan odegrał także główną rolę w utworzeniu Globalnego Funduszu do Walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią, przyjęciu pierwszej w historii strategii zwalczania terroryzmu, wprowadzeniu pojęcia "odpowiedzialność za ochronę" przed ludobójstwem, zbrodniami wojennymi, czystkami etnicznymi czy zbrodnią przeciw ludzkości. Jego „Global Compact” stał się największą światową inicjatywą promującą odpowiedzialność przedsiębiorstw wobec społeczeństwa. Kofi Annam podejmował liczne działania dyplomatyczne. Był zaangażowany w przeprowadzenie zmian przejściowych w Nigerii w 1998 r. W tym samym roku odwiedził Irak, szukając sposobu wyjścia z impasu między rządem Iraku i Radą Bezpieczeństwa w sprawie międzynarodowej inspekcji obiektów jądrowych. Jego praca umożliwiła uniknąć wybuchu wrogich działań w Iraku, do jakich najprawdopodobniej by doszło w tamtym czasie. W 1999 roku mocno zaangażował się w kwestię Timoru Wschodniego i Indonezji oraz w referendum dotyczące uzyskania niepodległości przez Timor. W 2000 doprowadził do wycofania wojsk Izraela z Libanu, a w 2006 r. do zaprzestania wrogich działań między Izraelem i Hezbollah.
12 października 2001 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz Sekretarz Generalny zostali wyróżnieni Pokojową Nagrodą Nobla.
Ban Ki-moon (Republika Korei)
2007 - 2016
Ban Ki-moon był ósmym Sekretarzem Generalnym ONZ. Swoje stanowisko objął 2 stycznia 2007 r., a 21 czerwca 2011 r. Zgromadzenie Ogólne jednogłośnie wybrało jego osobę na kolejną kadencję. Ban Ki-moon koncentrował się na mobilizowaniu przywódców światowych do podejmowania nowych wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi, kryzysem ekonomicznym, kryzysem energetycznym, pandemią HIV/AIDS, a także wokół takich problemów jak brak dostępu do edukacji, usług medycznych, żywności czy czystej wody. Sekretarz Generalny promował zrównoważony rozwój i Milenijne Cele Rozwoju, które dążą do ograniczenia ubóstwa na świecie. Ogłaszał globalne inicjatywy i kampanie społeczne oraz opracowywał strategie poświęcone poprawie zdrowia kobiet i dzieci, równości płciowej, wyeliminowania przemocy wobec kobiet czy sprawiedliwego dostępu do edukacji. Do jego priorytetów należało również wspieranie krajów, które doświadczają konfliktów zbrojnych lub znajdują się w niestabilnej sytuacji. Działania Ban Ki-moon’a skupiały się na wzmocnieniu operacji pokojowych, zwiększeniu pomocy humanitarnej oraz wspieraniu demokratycznych przemian w Afryce północnej i na Bliskim Wschodzie.
António Guterres (Portugalia)
2017 -
António Guterres, dziewiąty Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych, objął urząd w dniu 1 stycznia 2017 r.
Podczas swojej długoletniej kariery pan Guterres niejednokrotnie był świadkiem ludzkiego cierpienia w obozach dla uchodźców oraz w strefach wojennych, dlatego też jest on zdeterminowany, aby godność ludzka zawsze leżała u podstaw jego pracy. Pan Guterres pragnie służyć jako mediator w sprawach pokoju, budować mosty między ludźmi oraz promować reformy i innowacje.