W dziesiątą rocznicę Światowego Szczytu na rzecz Rozwoju Społecznego, Sekretarz Generalny ONZ, Kofi A. Annan, przedstawił Raport z realizacji zobowiązań przyjętych podczas Szczytu w Kopenhadze w 1995 r. oraz postanowień 24. nadzwyczajnej sesji Zgromadzenia Ogólnego, która odbyła się w Genewie w 2000 r.
Przygotowanie Raportu zostało poprzedzone spotkaniem ekspertów na Międzynarodowym Forum na rzecz Rozwoju Społecznego w Nowym Jorku, w czerwcu 2004 r.
Tegoroczny Raport Sekretarza Generalnego (E/CN.5/2005/6) odnosi się do realizacji dziesięciu zobowiązań zawartych w Deklaracji na rzecz Rozwoju Społecznego, przyjętej podczas Szczytu w Kopenhadze. Raport składa się z czterech rozdziałów.
- Pierwszy rozdział prezentuje społeczny rozwój jako integralną część polityki międzynarodowej. Analizuje rozwój społeczny w aspekcie praworządności i równości społecznej. Porusza również kwestię Milenijnych Celów Rozwoju z punktu widzenia rozwoju społecznego;
- Drugi rozdział Raportu bada polityczne, instytucjonalne i ekonomiczne czynniki, które stymulują rozwój społeczny na poziomie międzynarodowym, regionalnym i krajowym;
- Trzeci rozdział przedstawia główne tendencje, jakie wystąpiły w rozwoju społecznym od czasu Szczytu w Kopenhadze;
- Czwarty rozdział dotyczy działań, które zostaną podjęte w przyszłości na rzecz społecznego rozwoju ze szczególnym uwzględnieniem działań na rzecz integracji społeczeństw, zwalczania biedy i bezrobocia.
Aneks do Raportu prezentuje krótki rys historyczny rozwoju społecznego z uwzględnieniem Światowego Szczytu w Kopenhadze, przedstawia dziesięć zobowiązań wynikających z Deklaracji na rzecz Rozwoju Społecznego oraz podkreśla znaczenie realizacji postanowień 24. nadzwyczajnej sesji Zgromadzenia Ogólnego.
Przedstawiając Raport Sekretarz Generalny powiedział, że w ciągu dziesięciu lat od historycznego Światowego Szczytu na Rzecz Rozwoju Społecznego w Kopenhadze, „wiele czynników wywiera negatywny wpływ na rozwój społeczny, a w szczególności na rozwój społeczno-ekonomiczny i nierówności społeczne”. Dodał: „widoczne są coraz liczniejsze ograniczenia swobód obywatelskich, wynikające z zagrożenia bezpieczeństwa świata”.
W swoim Raporcie Kofi Annan zaznacza, że odsetek ludzi żyjących na świecie za mniej niż 1 dolara dziennie zmalał z 30% w 1990 roku do 21% w roku 2001. W głównej mierze jest to efekt polepszenia się sytuacji gospodarczej w Chinach i Indiach. Niemniej jednak, w dziesięć lat po Szczycie Kopenhaskim „wiele nadziei i oczekiwań pozostaje niespełnionych”. Dotyczy to szczególnie Afryki i Ameryki Łacińskiej oraz w Azji Zachodniej, gdzie nastąpił wzrost poziomu ubóstwa.
Według raportu, postęp w osiąganiu głównych celów Szczytu w 1995 r., nie jest równomierny, ponieważ dążenie do rozwoju społecznego „nadal cechuje rozbieżność między zamierzeniami a czynami, proklamowanymi celami a rzeczywistymi krajowymi i międzynarodowymi politykami”.
Zdaniem Sekretarza Generalnego ONZ „całościowe podejście do kwestii rozwoju” za jakim opowiedziało się w Kopenhadze 117 przywódców z całego świata, „nie jest realizowane lub jest realizowane tylko częściowo”. W chwili obecnej zauważa się zmianę w podejściu do tematyki ubóstwa. Koncepcja kompleksowego, wszechstronnego podejścia do biedy, uwzględniająca aspekty społeczno-ekonomiczne, wypracowana podczas Szczytu kopenhaskiego, dziś stoi w sprzeczności z zawężonym pojmowaniem tego zjawiska.
Zawężanie pojęcia rozwoju społecznego widoczne jest w Milenijnych Celach Rozwoju (Millenium Development Goals – MDG). Również dokumenty Banku Światowego dotyczące Strategii Zwalczania Ubóstwa, traktują kwestię biedy głównie z ekonomicznego punktu widzenia. Tematyka rozwoju społecznego nie znalazła także właściwego odzwierciedlenia w kwestiach dotyczących integracji gospodarczej i społecznej.
Raport zwraca uwagę, że waga trzech kluczowych zagadnień, omawianych podczas Szczytu – czyli zwalczanie ubóstwa, promowanie pełnego zatrudnienia i wspieranie integracji społecznej – jest obecnie pomniejszana. Zadania te są realizowane w oderwaniu od siebie. Milenijne Cele Rozwoju nie uwzględniają kluczowego znaczenia, jakie ma zatrudnienie w procesie rozwoju gospodarczego i społecznego. Pominięto w nich także konieczność budowania demokratycznych społeczeństw dla wszystkich ludzi. Według raportu, Milenijne Cele Rozwoju mobilizują do działania, ale nie zastąpią polityki rozwoju społecznego poszczególnych państw. Wszechstronność tej polityki wykracza poza obszary objęte MDG.
Milenijne Cele Rozwoju powstały w wyniku porozumienia państw. Mają one ułatwić realizację postanowień ustalonych na kolejnych światowych szczytach i konferencjach. To, że sytuacja na świecie nie uległa poprawie, nie wynika z zaniechania podjęcia decyzji, ale z faktu, że proces ich wdrażania przebiega zbyt wolno, by osiągnąć wyznaczone cele. Poprzez określenie kilku konkretnych obszarów oraz jasne określenie zobowiązań i ram czasowych potrzebnych do osiągnięcia celów, MDG przyczyniają się do ułatwienia działań międzynarodowych i krajowych.
Sukcesy i porażki
Raport stwierdza, że „biorąc pod uwagę całokształt sytuacji, w wielu regionach odnotowano postępy, które można ocenić za pomocą określonych wskaźników statystycznych”. Na świecie skrajne ubóstwo zmalało, wzrósł dostęp dziewcząt do szkół podstawowych i średnich oraz odsetek kobiet umiejących pisać i czytać. Zwiększyła się także liczba kobiet zatrudnianych w urzędach. Proces demokratyzacji rozszerzył się, a organizacje społeczne stały się ważnymi partnerami w działaniach na rzecz rozwoju społecznego. Polepszyły się również warunki ekonomiczne, które stymulują rozwój społeczny. Jednak postępy i tempo zachodzących zmian są różne w poszczególnych regionach świata i państwach.
Istnieją także dziedziny, w których odnotowano niewielkie postępy lub wręcz ich brak. Stopa bezrobocia wzrosła od czasu Szczytu w Kopenhadze w 1995 r., a cele dotyczące pełnego zatrudnienia i integracji społecznej nie zostały w pełni wprowadzone do programów rozwojowych państw. Znaczne różnice w dochodach ludności w poszczególnych krajach zagrażają przezwyciężaniu ubóstwa i wspieraniu integracji społecznej. „Nadal ludzie są nierówno traktowani ze względu na płeć lub urodzenie „w niewłaściwym miejscu o złym czasie”. Nierówności pojawiają się także w dostępie do opieki społecznej i zdrowotnej.
Postęp globalizacji w sferze ekonomicznej dokonuje się gwałtownie. Krajowe instytucje społeczne i polityczne nie sprawują niezbędnego nadzoru nad globalnymi rynkami i tym samym nie przyczyniają się do wyrównania różnic między państwami. Sytuacja ta prowadzi do tzw. „asymetrycznej globalizacji”, widocznej w międzynarodowych programach działania, „zdominowanych przez wolny handel, ochronę własności intelektualnej, ochronę inwestycji oraz liberalizację rynku finansowego”. Jednocześnie zaniedbywane są „kwestie o dużym znaczeniu dla krajów rozwijających się, takie jak np. międzynarodowa mobilność siły roboczej, przelewy, międzynarodowy system opodatkowania przepływów finansowych” oraz koordynacja polityk makroekonomicznych wśród państw posiadających najbardziej rozwinięte gospodarki.
Według raportu „globalizacja jest faktem dokonanym, a te państwa, które są nią objęte, czerpią z niej korzyści”. Krajowe i międzynarodowe działania powinny być nakierowane na wzmocnienie ładu światowego oraz zadbać by rozwój globalizacji przebiegał w sposób zrównoważony.
Wzrasta znaczenie sektora prywatnego nad sektorem publicznym, a rola państwa w gospodarce jest ograniczona. Zmniejszają się środki na rozwój społeczny. Mimo, że coraz większe znaczenie ma partnerstwo publiczno-prywatne, to jednak nadal państwo powinno odgrywać wiodącą rolę w zakresie zapewnienia opieki i usług dla społeczeństwa.
Od 1995 r. państwa zaangażowały się w zwalczanie ubóstwa, określiły swoje własne cele oraz wprowadziły w życie polityki ograniczające biedę.
Co należy zrobić?
Według Raportu wzrost gospodarczy sam w sobie nie gwarantuje zmniejszenia ubóstwa. Rozwój gospodarczy połączony z rozwojem społecznym, zapewnia środki na utrzymanie gospodarstw domowych i jest skuteczniejszym narzędziem w walce z ubóstwem.
Raport poświęca wiele uwagi problematyce zatrudnienia. „Potrzebne są takie programy działania, które propagowałyby sprawne funkcjonowanie rynków, stymulowały rozwój zatrudnienia i umiejscawiały kwestie zatrudnienia w centrum polityki gospodarczej. Zmiany w zatrudnieniu i przemieszczaniu się ludności w poszukiwaniu pracy wymagają prowadzenia przemyślanej polityki w tym zakresie. Ułatwi to proces przepływu siły roboczej z branż upadających do nowych gałęzi przemysłu” – twierdzi Raport.
Polityki makroekonomiczne powinny być bardziej elastyczne i umożliwiać rządom skuteczne przeciwdziałanie negatywnym wpływom globalizacji na rozwój społeczny. Polityki monetarna i fiskalna mają wpływ na zatrudnienie i zwalczanie ubóstwa; skupiają się na długofalowym rozwoju.
Ograniczania ubóstwa – polityka w tej kwestii powinna dążyć do zwalczania biedy, jej przyczyn i przejawów oraz gwarantować sprawiedliwość i równość społeczną. Należy wprowadzić odpowiednie mechanizmy, które zagwarantują osobom zepchniętym na margines społeczeństwa udział w życiu społeczno – gospodarczym i dostęp do edukacji, ziemi, sektora finansowego i technologii.
Zatrudnienie – polityka w tym względzie powinna promować równy dostęp do pracy, sprawiedliwe wynagrodzenie i poszanowanie godności osobistej. Problematykę zatrudnienia należy uwzględnić w polityce makroekonomicznej, a sektor prywatny w programach opieki społecznej. Inwestycje powinny być kierowane do sektorów produktywnych, stymulujących zatrudnienie. Należy również wspierać małe i średnie przedsiębiorstwa.
Polityka integracji społecznej – to eliminowanie nierówności społecznych, promowanie uczestnictwa w życiu społeczno – gospodarczym, integracja imigrantów ze społeczeństwem, popieranie równouprawnienia oraz dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej. Zadanie tej polityki to także przeciwdziałanie negatywnym wpływom globalizacji na rozwój społeczny oraz zagrożeniom wynikającym z tych przemian gospodarczych, które prowadzą do wykluczenia społecznego.
Polityka rozwojowa powinna na pierwszym miejscu stawiać dobro człowieka, łączyć politykę gospodarczą i społeczną oraz wprowadzać mechanizmy umożliwiające łagodzenie społecznie niepożądanych zjawisk, wynikających m.in. z postępującej globalizacji. Jej zadaniem jest także promowanie partnerstwa publiczno-prywatnego oraz roli państwa w kształtowaniu i prowadzeniu polityki społecznej. Społeczne cele rozwoju powinny stać się elementem polityki makroekonomicznej, zarówno w skali kraju jak i międzynarodowej.
______________________________________________________
Zobacz również:
The Report of the SG (E/CN.5/2005/6)