Zapraszamy na nową stronę internetową Ośrodka Informacji ONZ poświęconą Narodowym Raportom o Rozwoju Społecznym, wydawanym przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP).
Od 1990 roku Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United Nations Development Programme - UNDP) opracowuje globalne raporty oraz inspiruje powstawanie narodowych raportów o rozwoju społecznym.
W Polsce powstały:
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 2001: Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego;
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 2000: Rozwój obszarów wiejskich;
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 1999: Ku godnej i aktywnej starości;
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 1998: Dostęp do edukacji;
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 1997: Zmieniająca się rola państwa;
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 1996: Habitat a rozwój społeczny;
- Raport o Rozwoju Społecznym - Polska 1995.
CZYM JEST ROZWÓJ SPOŁECZNY?
Rozwój społeczny jest procesem zwielokrotniania możliwości wyborów przed jakimi staje każdy człowiek, osiąganym przez umożliwianie skutecznego działania oraz efektywnego wypełniania obowiązków. Na wszystkich poziomach tego rozwoju najistotniejszą rolę pełnią trzy czynniki: zapewnienie warunków umożliwiających długie i zdrowe życie, pełny dostęp do informacji oraz dostęp do środków pozwalających na zapewnienie przyzwoitego standardu życia. Niespełnienie tych trzech warunków negatywnie wpływa na szansę dokonania pełnego i świadomego wyboru, jak również ogranicza potencjalne możliwości człowieka. Ale zasięg rozwoju społecznego jest dużo szerszy: zasadnicze możliwości wyboru wysoko cenione przez ludzi rozciągają się od szans zaistnienia politycznego, ekonomicznego i społecznego poprzez możliwość bycia twórczym i produktywnym, aż po prawo do poszanowania własnej osoby, poczucie
własnej wartości oraz przynależności do wspólnoty. Dochód jest z pewnością jednym z najważniejszych środków służących do osiągnięcia tych celów ale nie najważniejszym.
Współczesne problemy światowe oraz rozwój społeczny.
Pomiędzy rozwojem społecznym a współczesnymi problemami światowymi zachodzi ścisły związek:
Prawa człowieka.
Rozwój społeczny prowadzi do sytuacji, w której przestrzegane są prawa człowieka - ekonomiczne, społeczne, kulturalne, obywatelskie a także polityczne. W zasięgu rozwoju społecznego znajdują się wszystkie prawa człowieka, a nie jedynie wąsko pojmowane prawa obywatelskie i polityczne. W ten sposób powstają ramy, w obrębie których może się dokonywać zarówno rozwój społeczny, jak też mogą być realizowane postulaty dotyczące przestrzegania praw człowieka.
Podpisana w 1948 roku Powszechna Deklaracja Praw Człowieka zapewnia, że każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego rodziny, włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarska i konieczne świadczenia lekarskie (...). Każdy człowiek ma prawo (...) do edukacji (...) do pracy (...) do bezpieczeństwa socjalnego." Powstałe w oparciu o powyższą Deklarację dokumenty dotyczące praw człowieka uznają ukierunkowany na ludzkie potrzeby rozwój za prawo powszechne, uwzględniając prawo do bezpieczeństwa, partycypacji, wolność zgromadzeń oraz ochronę przed dyskryminacją i wykluczeniem z procesu rozwoju jako dodatkowy wymiar tych praw.
Wspólne dobro.
Prawa i wolność jednostki nie mogą być jednak nieograniczone. Nieograniczona wolność jednej osoby może ograniczyć lub nawet pogwałcić wolności i prawa innych ludzi. Odczuwane skutki nadmiernego indywidualizmu obecnego na wolnym rynku wskazują na potrzebę skoncentrowania uwagi na socjalnych elementach rozwojowych. Wzajemne zależności pomiędzy dobrem jednostki i zbiorowości wymagają silnej kohezji społecznej oraz sprawiedliwego rozdziału zysków płynących z rozwoju aby w ten sposób zapobiec napięciom powstającym na ich styku. Siła solidarnego działania jest głównym elementem napędowym w procesie rozwoju społecznego.
Sprawiedliwość.
Z perspektywy rozwoju społecznego sprawiedliwość jest osią, wokół której się on dokonuje. Nie chodzi tu wyłącznie o sprawiedliwość w sensie zarobkowym, ale także o sprawiedliwe szansę i możliwości na każdym polu - w dostępie do edukacji, służby zdrowia oraz w zakresie praw politycznych.
Równowaga.
Zachowanie równowagi oznacza wychodzenie naprzeciw wymaganiom obecnego pokolenia w sposób bezkolizyjny z możliwościami i szansami przyszłych generacji. Oznacza to wewnątrz- i międzypokoleniową sprawiedliwość, która pozostaje istotnym aspektem rozwoju społecznego, będącego procesem zwielokrotniania możliwości wyboru. Jednakże ten proces musi odnosić się zarówno do obecnych, jak i przyszłych pokoleń, bez poświęcania jednych dla dobra drugich.
W latach 90-tych miała miejsce światowa debata dotycząca zrównoważonego rozwoju, której elementami były: Konferencja ONZ na rzecz Środowiska i Rozwoju w Rio w 1992 roku oraz Światowa Konferencja na rzecz Rozwoju Socjalnego w Kopenhadze w 1995 roku. Na przełomie sierpnia i września 2002 r. w Johannesburgu odbył się Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju, który nawiązywał do Szczytu Milenijnego w 2000 r. oraz Milenijnych Celów Rozwoju.
Rozwój społeczny nie może być traktowany jako zjawisko niezwiązane z rozwojem zrównoważonym. Może on w istocie uchronić zrównoważony rozwój" przed błędną interpretacją, opisującą go jedynie w wąsko pojętych granicach rozwoju środowiska naturalnego.
Wszystkie te zagadnienia wyznaczają kierunek, którym powinien podążać ukierunkowany na człowieka rozwój, uwzględniając jego potrzeby w zakresie możliwości działania, partycypacji, równości płci, redukcji ubóstwa oraz stabilności.
Badanie rozwoju społecznego - Wskaźnik rozwoju społecznego (HDI).
Raporty o Rozwoju Społecznym od swego powstania w 1990 roku przyjmują wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) jako narzędzie, przy pomocy którego badany jest rozwój społeczny. Jednak idea rozwoju społecznego znacznie przekracza możliwości, jakie są udziałem wskaźnika HDI. Nie istnieje możliwość całkowitej analizy zjawiska w oparciu o pomiary, jako że wiele istotnych aspektów rozwoju społecznego wymyka się wszelkim próbom ich zmierzenia. Istnieje natomiast możliwość dość efektywnej prezentacji zagadnienia poprzez stosunkowo prosty zestaw analiz. Pamiętać należy przy tym, że wskaźnik HDI nie jest substytutem całościowego omówienia zagadnień dotyczących perspektyw rozwoju społecznego.
Wskaźnik HDI służy do pomiaru całościowych osiągnięć danego państwa w trzech wymiarach rozwoju społecznego, którymi są: długość życia, poziom edukacji oraz stopa życiowa. Pomiarów dokonuje się w oparciu o dane dotyczące średniej długości życia, poziomu szkolnictwa (wykształcenie dorosłych oraz procent młodzieży uczącej się w danym momencie we wszystkich rodzajach szkół, podstawowych, średnich oraz wyższych) oraz przeciętnej płacy.
Przykładowe inne wskaźniki:
Wskaźnik ubóstwa (HPI).
Podczas gdy wskaźnik HDI mierzy całościowy postęp danego kraju w jego procesie rozwoju społecznego, wskaźnik ubóstwa (HPI) jest odbiciem dystrybucji zysków wynikających z tego procesu oraz obrazuje ciągle istniejące zaniedbania. Przy pomocy tego wskaźnika dokonuje się pomiarów tych samych elementów, które mierzone były przy pomocy wskaźnika HDI.
Wskaźnik ubóstwa I (HPI I).
Wskaźnik ubóstwa HPI I służy do dokonywania pomiarów w krajach rozwijających się. Wykorzystywane zmienne dotyczą procentu ludzi, których długość życia nie przekracza 40 lat, procentu dorosłych analfabetów oraz zaniedbań w zakresie ochrony socjalnej (państwowej i prywatnej), odzwierciedlanych przez procent ludzi, pozbawionych opieki medycznej i dostępu do wody pitnej oraz procent dzieci niedożywionych w wieku poniżej pięciu lat.
Wskaźnik ubóstwa II (HPI II).
Drugi rodzaj wskaźnika ubóstwa HPI II odnosi się do krajów rozwiniętych. Ze względu na to, że podstawowe aspekty problemu ubóstwa pozostają zróżnicowane ze względu na socjalne i ekonomiczne warunki danej wspólnoty, został wprowadzony oddzielny wskaźnik dla krajów uprzemysłowionych, co zaowocowało zgromadzeniem większej ilości danych. Wskaźnik HPI II koncentruje się na tych samych zagadnieniach, które były udziałem wskaźnika HPI I, przy czym dodaje jeszcze jeden: wykluczenie społeczne. Zmienne dotyczą procentu ludzi, których długość życia nie przekracza 60 lat; procentu niedostatecznie wykształconych w zakresie czytania i pisania; procentu osób, których dochody nie przekraczają 50% średniego wynagrodzenia oraz zasięgu długoterminowego bezrobocia (rocznego bądź dłuższego).
Wskaźnik zróżnicowania społecznego ze względu na płeć (GDI).
Wskaźnik zróżnicowania społecznego ze względu na płeć GDI bada osiągnięcia w tych samych dziedzinach i wymiarach, w jakich czynił to wskaźnik HDI, ale jednocześnie wychwytuje różnice powstałe ze względu na dyskryminację płci. Im większa nierówność w rozwoju społecznym spowodowana względami płci, tym niższy jest krajowy wskaźnik GDI w stosunku do wskaźnika HDI.
Wskaźnik zaangażowania społecznego (GEM).
Wskaźnik zaangażowania społecznego GEM ujawnia czy kobiety mają możliwość czynnego udziału w życiu politycznym i ekonomicznym. Koncentruje on swoją uwagę na stopniu partycypacji; mierzeniu nierówności w kluczowych dziedzinach gospodarczych; uczestnictwie w życiu politycznym oraz podejmowaniu decyzji, które to nierówności powstają w oparciu o dyskryminację płci. Wskaźnik GEM dostarcza danych dotyczących procentu kobiet zasiadających we władzach ustawodawczych i wykonawczych, a także zajmujących stanowiska kierownicze oraz procent kobiet - pracowników wykwalifikowanych. Wskaźnik mierzy także wysokość zarobków kobiet w porównaniu z dochodami mężczyzn. W przeciwieństwie do wskaźnika GDI powyższy wskaźnik zajmuje się ukazywaniem nierówności ze względu na płeć, a w szczególności w zakresie możliwości w konkretnych dziedzinach.
Serdecznie zapraszamy na stronę: