Mandat Specjalnego sprawozdawcy ONZ do spraw prawa do żywności został ustanowiony przez ówczesną Komisję Praw Człowieka ONZ na mocy rezolucji 2000/10 w celu kompleksowej odpowiedzi na potrzebę opracowania zintegrowanego i skoordynowanego podejścia do promowania i ochrony prawa do żywności. Mandat został zatwierdzony i przedłużany jest (na kolejne okresy trzyletnie) przez Radę Praw Człowieka ONZ na mocy rezolucji 13/4 z dnia 14 kwietnia 2010 r. oraz rezolucji 22/9 z dnia 21 marca 2013 r.
Specjalni sprawozdawcy ONZ to niezależni eksperci powoływani przez Radę Praw Człowieka ONZ w celu zbadania sytuacji w określonym kraju w zakresie określonego prawa człowieka oraz sporządzenia sprawozdania na ten temat. Urząd ten ma charakter honorowy, a ekspert nie jest pracownikiem ONZ i nie otrzymuje wynagrodzenia za swoją pracę.
Pani Hilal Elver została powołana do objęcia urzędu Specjalnej sprawozdawczyni do spraw prawa do żywności przez Radę Praw Człowieka w maju 2014 r. i rozpoczęła pełnienie obowiązków 2 czerwca tego roku.
Pani Elver posiada stopień Research Professor i jest wykładowcą gościnnym (Global Distinguished Fellow) Centrum Prawa i Polityki Żywności Programu Resnicka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Barbara. Pani Hilal Elver posiada wykształcenie prawnicze i stopień doktora Wydziału Prawa Uniwersytetu w Ankarze, a także stopień doktora nauk prawnych w zakresie prawa (SJD) Wydziału Prawa Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles (UCLA). Sprawozdawczyni rozpoczęła karierę wykładowcy na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Ankarze. W tym czasie została również mianowana przez rząd Turcji na stanowisko głównego radcy prawnego w Ministerstwie Środowiska oraz na stanowisko Dyrektor Generalnej ds. Statusu Kobiet. W roku 1994 Pani Elver została wybrana na stanowisko Profesora Kierującego Katedrą Dyplomacji Środowiskowej na Śródziemnomorskiej Akademii Studiów Dyplomatycznych Uniwersytetu Maltańskiego w ramach Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP). Od roku 1996 Pani Elver wykłada na kilku uniwersytetach w USA i w innych krajach. Podczas swojej kariery zawodowej Pani Sprawozdawczyni ściśle współpracowała z krajowymi i międzynarodowymi organizacjami pozarządowymi zajmującymi się prawami człowieka.
Cele wizyt krajowych
Podczas wizyt krajowych Specjalny sprawozdawca gromadzi informacje z pierwszej ręki na temat realizacji prawa do żywności w danym kraju w celu:
- Zbadania sytuacji i przedstawienia sprawozdania w odniesieniu do korzystania z prawa do żywności i innych powiązanych praw w danym kraju, poświęcając szczególną uwagę kwestiom równości i niedyskryminacji;
- Prowadzenia dialogu z organami administracji państwowej oraz organizacjami społeczeństwa obywatelskiego w ramach ich starań na rzecz zapewnienia prawa do żywności;
- Określenia praktycznych rozwiązań i najlepszych praktyk w dziedzinie realizacji prawa do żywności oraz innych praw związanych z mandatem;
Specjalny sprawozdawca wykazuje podejście konstruktywne i wspierające oraz przedstawia praktyczne zalecenia co do polityki. Ustalenia Specjalnej sprawozdawczyni i jej zalecenia dla organów władzy państwowej oraz innych interesariuszy zostaną ostatecznie ujęte w sprawozdaniu przedłożonym Radzie Praw Człowieka ONZ w marcu 2017 r. Wstępne ustalenia Sprawozdawczyni zostaną udostępnione jednostce koordynującej z ramienia administracji państwowej, a następnie przedstawione na konferencji prasowej na koniec wizyty.
Główne kwestie, jakim poświęcona będzie wizyta w Polsce
1. Ramy prawne, instytucjonalne i ramy prowadzenia polityki wspierające realizację prawa do żywności
a) Konstytucyjna i prawna ochrona prawa człowieka do żywności i zdolność sądów do zagwarantowania ochrony prawa do żywności;
b) Środki podjęte na rzecz zwiększenia przejrzystości, odpowiedzialności oraz udziału społecznego w opracowywaniu przepisów prawa i programów związanych z bezpieczeństwem żywności, również w zakresie debaty nad budżetem przeznaczonym na realizację prawa do żywności i wpływu na realizację tego budżetu;
c) Strategie/plany działania wspierające podejmowanie działań na rzecz realizacji prawa do żywności, a także powiązane z tym monitorowanie wdrażania takich strategii/planów działania.
2. Dostępność żywności
Szczególna uwaga zostanie poświęcona programom rządowym. W obszarze zainteresowania znajdują się programy i polityki rolne oraz zasoby publiczne przeznaczone na wspieranie różnych modeli rolnictwa, czyli, odpowiednio, działalności rolniczej na dużą skalę oraz działalności rolniczej na małą skalę.
3. Odpowiednia żywność
Programy i inne działania dotyczące rozwiązania problemów:
a) Niedożywienia dzieci w wieku poniżej 5 lat i postępów osiągniętych w redukcji niedożywienia w regionach oraz w niwelowaniu istniejących różnic między regionami;
b) Określonych zagrożeń, którym stawić czoła muszą różne szczególnie narażone grupy w społeczeństwie;
c) Narastającego problemu otyłości w społeczeństwie.
4. Dostępność odpowiedniej żywności
Oddziaływanie polityki gruntowej na prawo do żywności
Programy oraz inicjatywy na rzecz wspierania realizacji na gruntach inwestycji wielkoobszarowych oraz programy wspierające dostęp do gruntów i zabezpieczenie prawa do użytkowania gruntów dla producentów żywności działających na małą skalę.
Oddziaływanie różnych form produkcji rolnej na prawo do żywności
Współistnienie rolnictwa przemysłowego prowadzonego na dużą skalę oraz drobnych gospodarstw rolnych (konkurencja na rynkach wewnętrznych, dostęp do zasobów publicznych, dostęp do gruntów i innych zasobów do produkcji).
Opieka społeczna
Środki podjęte w celu zaspokojenia potrzeb osób znajdujących się poniżej progu ubóstwa w celu zagwarantowania tym osobom dostępu do żywności. W obszarze szczególnego zainteresowania mieszczą się:
a) Środki podjęte w celu zapewnienia adekwatnej siły nabywczej najmniej zamożnych grup społecznych w odniesieniu do kosztów koszyka podstawowych artykułów spożywczych;
b) Wpływ wdrażania programów pomocowych polegających na udzielaniu wsparcia finansowego oraz wpływ związanego z takim rodzajem pomocy wymogu spełnienia przez beneficjentów określonych warunków;
c) Przestrzeganie praw pracowniczych oraz przepisów dotyczących minimalnego wynagrodzenia robotników rolnych.
Wpływ programów infrastrukturalnych i budowlanych na prawo do żywności
a) Wpływ na realizację prawa do żywności projektów infrastrukturalnych i budowlanych o dużej skali, takich jak tamy, kopalnie, instalacje do wytwarzania energii i przedsięwzięcia urbanizacyjne.
b) Ocena sytuacji w zakresie prawa do żywności grup odczuwających skutki pogorszenia stanu środowiska, od którego są one zależne.
Specjalna sprawozdawczyni zajmie się kwestiami związanymi z płcią we wszystkich właściwych obszarach zainteresowania.
Więcej informacji można uzyskać w Internecie:
http://www.ohchr.org/EN/Issues/Food/Pages/FoodIndex.aspx
Kontakt: srfood@ohchr.org
Główne kwestie, jakim poświęcona będzie wizyta w Polsce
1. Ramy prawne, instytucjonalne i ramy prowadzenia polityki wspierające realizację prawa do żywności
a) Konstytucyjna i prawna ochrona prawa człowieka do żywności i zdolność sądów do zagwarantowania ochrony prawa do żywności;
b) Środki podjęte na rzecz zwiększenia przejrzystości, odpowiedzialności oraz udziału społecznego w opracowywaniu przepisów prawa i programów związanych z bezpieczeństwem żywności, również w zakresie debaty nad budżetem przeznaczonym na realizację prawa do żywności i wpływu na realizację tego budżetu;
c) Strategie/plany działania wspierające podejmowanie działań na rzecz realizacji prawa do żywności, a także powiązane z tym monitorowanie wdrażania takich strategii/planów działania.
2. Dostępność żywności
Szczególna uwaga zostanie poświęcona programom rządowym. W obszarze zainteresowania znajdują się programy i polityki rolne oraz zasoby publiczne przeznaczone na wspieranie różnych modeli rolnictwa, czyli, odpowiednio, działalności rolniczej na dużą skalę oraz działalności rolniczej na małą skalę.
3. Odpowiednia żywność
Programy i inne działania dotyczące rozwiązania problemów:
a) Niedożywienia dzieci w wieku poniżej 5 lat i postępów osiągniętych w redukcji niedożywienia w regionach oraz w niwelowaniu istniejących różnic między regionami;
b) Określonych zagrożeń, którym stawić czoła muszą różne szczególnie narażone grupy w społeczeństwie;
c) Narastającego problemu otyłości w społeczeństwie.
4. Dostępność odpowiedniej żywności
Oddziaływanie polityki gruntowej na prawo do żywności
Programy oraz inicjatywy na rzecz wspierania realizacji na gruntach inwestycji wielkoobszarowych oraz programy wspierające dostęp do gruntów i zabezpieczenie prawa do użytkowania gruntów dla producentów żywności działających na małą skalę.
Oddziaływanie różnych form produkcji rolnej na prawo do żywności
Współistnienie rolnictwa przemysłowego prowadzonego na dużą skalę oraz drobnych gospodarstw rolnych (konkurencja na rynkach wewnętrznych, dostęp do zasobów publicznych, dostęp do gruntów i innych zasobów do produkcji).
Opieka społeczna
Środki podjęte w celu zaspokojenia potrzeb osób znajdujących się poniżej progu ubóstwa w celu zagwarantowania tym osobom dostępu do żywności. W obszarze szczególnego zainteresowania mieszczą się:
a) Środki podjęte w celu zapewnienia adekwatnej siły nabywczej najmniej zamożnych grup społecznych w odniesieniu do kosztów koszyka podstawowych artykułów spożywczych;
b) Wpływ wdrażania programów pomocowych polegających na udzielaniu wsparcia finansowego oraz wpływ związanego z takim rodzajem pomocy wymogu spełnienia przez beneficjentów określonych warunków;
c) Przestrzeganie praw pracowniczych oraz przepisów dotyczących minimalnego wynagrodzenia robotników rolnych.
Wpływ programów infrastrukturalnych i budowlanych na prawo do żywności
a) Wpływ na realizację prawa do żywności projektów infrastrukturalnych i budowlanych o dużej skali, takich jak tamy, kopalnie, instalacje do wytwarzania energii i przedsięwzięcia urbanizacyjne.
b) Ocena sytuacji w zakresie prawa do żywności grup odczuwających skutki pogorszenia stanu środowiska, od którego są one zależne.
Specjalna sprawozdawczyni zajmie się kwestiami związanymi z płcią we wszystkich właściwych obszarach zainteresowania.
Więcej informacji można uzyskać w Internecie:
http://www.ohchr.org/EN/Issues/Food/Pages/FoodIndex.aspx
Kontakt: srfood@ohchr.org