Równość płci po 2005 roku:
budowanie bezpieczniejszej przyszłości

Rok 2005 ma kluczowe znaczenie dla zwiększenia starań mających na celu nadanie kwestii równości płci pierwszeństwa w międzynarodowych pracach na rzecz pokoju i rozwoju. W tym roku zostanie oceniony postęp dokonany w ostatnich dziesięciu latach w zakresie wdrażania postanowień Pekińskiej Platformy Działania - przełomowego programu dążącego do równości płci kobiet i mężczyzn. We wrześniu uczestnicy szczytu Zgromadzenia Ogólnego omówią postępy w realizacji celów i zobowiązań podjętych podczas głównych konferencji w latach dziewięćdziesiątych oraz postanowień Deklaracji Milenijnej.

Kwestia równouprawnienia była tematem przewodnim tegorocznego Międzynarodowego Dnia Kobiet, który odbył się pod hasłem "Równość płci po 2005 roku: budowanie bezpieczniejszej przyszłości". Tego dnia potwierdzono bliski związek między równością płci a bezpieczeństwem i rozwojem oraz zwrócono uwagę, że kluczem do uwłasnowolnienia kobiet jest ograniczanie ubóstwa, ochrona praw człowieka i inwestowanie w zrównoważony rozwój. Podkreślono również, że dążenie do realizacji celu równości płci jest częścią procesu budowania bezpieczniejszej i stabilniejszej przyszłości.

Kobiety a  pokój i bezpieczeństwo

Wydany ostatnio raport Panelu Wysokiego Szczebla ds. Zagrożeń, Wyzwań i Zmian wskazuje, że współczesne zagrożenia wynikają ze skrajnego ubóstwa, chorób zakaźnych i degradacji środowiska naturalnego i że oddziałują na siebie. Autorzy raportu podkreślili, że stworzenie bezpieczniejszego świata wymaga zagwarantowania równości praw kobiet i mężczyzn. W kwestii zapobiegania konfliktom raport zaleca włączenie wszystkich grup społecznych, w tym kobiet do dyskusji i zaangażowanie kobiet w procesy pokojowe.

Raport odnosi się również do Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1325 (2000 r.) w sprawie kobiet, pokoju i bezpieczeństwa. Wezwano Radę Bezpieczeństwa do podjęcia działań na rzecz zwalczania przemocy wobec kobiet w rejonach występowania konfliktów oraz do pełnego zaangażowania kobiet we wszystkie etapy procesu pokojowego.

Raport potwierdził, że kobiety odgrywają ważną rolę w procesach pokojowych i rozbrojeniowych. Przyczyniają się do szybszego zakańczania konfliktów zbrojnych na całym świecie. Kobiece organizacje pozarządowe i ich przedstawicielki zyskały szerokie uznanie. Za zasługi w budowaniu pokoju odznaczano je Pokojową Nagrodą Nobla.

Kobiety a ubóstwo

Powszechnie uznaje się, że ograniczenie ubóstwa jest istotnym elementem budowania bezpieczniejszego świata. Ważne jest by działania w tym zakresie skierowane były na kobiety. Stanowią one większość z 1,3 miliarda skrajnie ubogiej ludności świata. Wśród kobiet odnotowuje się wyższe niż u mężczyzn wskaźniki analfabetyzmu i bezrobocia. Feminizacja ubóstwa przekłada się na znaczne różnice w dochodach, utrudnianie dostępu do opieki zdrowotnej i edukacji. Problemy te wymagają skupienia większej uwagi i skutecznych działań polityków i społeczeństwa obywatelskiego.

Jednym z najskuteczniejszych narzędzi ograniczania ubóstwa jest edukacja. Badania wykazują, że kształcenie kobiet i dziewcząt przyczynia się do znacznej poprawy sytuacji zdrowotnej, żywieniowej i dochodowej w gospodarstwie domowym oraz do zmniejszenia śmiertelności niemowląt.

Wydany ostatnio raport dotyczący Projektu Milenijnego - efekt pracy ponad 250 światowych ekonomistów, naukowców i ekspertów w dziedzinie rozwoju - przedstawia strategie umożliwiające realizację Milenijnych Celów Rozwoju do 2015 r. Ważnym zaleceniem raportu jest skoncentrowanie się na kwestii równouprawnienia płci. W raporcie stwierdzono: "rozwiązania problemu nierówności płci powinny być integralną częścią wszystkich działań uwzględniających Milenijne Cele Rozwoju".

Projekt Milenijny podkreśla konieczność zwiększenia dostępu kobiet do edukacji, zatrudnienia oraz praw do ziemi i dóbr. Wzywa również do zapewnienia im lepszej opieki zdrowotnej (zwłaszcza usług z zakresu zdrowia reprodukcyjnego) oraz życia bez przemocy.

Ograniczenie ubóstwa i zrównoważony rozwój wymagają również skutecznej ochrony środowiska naturalnego. W wielu krajach to głównie kobiety zajmują się rolnictwem, gromadzeniem wody i opału oraz ogrzewaniem domu i gotowaniem. Dlatego też, to właśnie one powinny najbardziej korzystać z osiągnięć gospodarki zasobami naturalnymi.

Równość płci a klęski żywiołowe

Ostatni kataklizm tsunami w Południowej i Południowo-Wschodniej Azji zwrócił uwagę świata na szczególną rolę kobiet i dziewcząt w obliczu klęsk żywiołowych. Kobiety na ogół są biedniejsze i tym samym bardziej narażone na skutki kataklizmów. Często mieszkają w złych warunkach, pracują w gospodarstwach domowych i nie wytwarzają dochodów. W obliczu kataklizmu tracą wszystko.

Międzynarodowe organizacje pomocy humanitarnej stają się coraz bardziej świadome problemów kobiet w rejonach objętych konfliktami zbrojnymi lub klęskami żywiołowymi. Sygnalizują, że kobiety i dziewczęta są narażone na przemoc podczas pobytu w miejscach tymczasowego schronienia i obozach. Podkreślają również, że w krajach w okresie transformacji dochodzi do coraz liczniejszych przypadków handlu kobietami i dziećmi. Obecnie przykłada się większą wagę do uwzględniania potrzeb kobiet korzystających z pomocy humanitarnej. Polepszyły się ochrona zdrowia, zapewnienie środków czystości, prywatność i bezpieczeństwo.

Ze względu na społecznie przypisaną kobietom rolę, to głównie one są odpowiedzialne za opiekę nad członkami rodziny i ich funkcjonowanie w społeczeństwie. Przede wszystkim na kobietach spoczywa obowiązek udzielania pomocy i odbudowy życia społeczności po kataklizmach. Z tego względu kobiety muszą odgrywać ważniejszą rolę w podejmowaniu decyzji dotyczących działań humanitarnych, zaś ich obawy i poglądy powinny być uwzględniane podczas formułowania i realizacji projektów pomocy i odbudowy.

Równość płci a prawa człowieka

Od czasu Czwartej Światowej Konferencji w sprawie Kobiet (Pekin 1995 r.) dokonano znacznych postępów. Jednak kobiety są wciąż dyskryminowane we wszystkich regionach i społeczeństwach świata. Także prawa kobiet są nadal systematycznie i rażąco łamane, zarówno w ustawodawstwie, jak i życiu codziennym.

Nierówność płci jest coraz powszechniej traktowana jako łamanie praw człowieka. Rządy coraz częściej stosują postanowienia Konwencji w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji wobec Kobiet oraz Pekińskiej Platformy Działania. Realizują zapisane w Konwencji zasady równych szans i równego traktowania kobiet i dziewcząt na wszystkich etapach życia. Stale rośnie liczba państw, które przyłączają się do Protokołu Dodatkowego Konwencji, który ustanawia mechanizm składania skarg przez jednostki i grupy w przypadkach łamania praw chronionych Konwencją. Umożliwia on także Komitetowi ds. Eliminacji Dyskryminacji Kobiet wszczęcie dochodzenia w sytuacjach poważnego lub systematycznego łamania praw kobiet. Wszystkie te działania mają na celu zapewnienie kobietom pełnego korzystania z praw obywatelskich, kulturalnych, gospodarczych, politycznych i społecznych.

Przemoc wobec kobiet jest przestępstwem bez względu na to, czy występuje w rodzinie, w miejscach publicznych czy regionach objętych konfliktami. Przełom w podejściu do tej kwestii nastąpił w czasie prac Międzynarodowego Trybunału do spraw Zbrodni Wojennych w Rwandzie i Międzynarodowego Trybunału do spraw zbrodni w Byłej Jugosławii. W obu przypadkach uznano gwałt za zbrodnię wojenną, zaś jego masowe występowanie - za zbrodnię przeciwko ludzkości.

Kampanie zapobiegające przemocy wobec kobiet przyczyniają się do zmian obyczajów oraz krzywdzącemu postrzeganiu i traktowaniu kobiet i dziewcząt. Wiele z kampanii skierowanych jest do mężczyzn i chłopców.

Ustawodawstwo i polityki społeczno-gospodarcze mogą przyczynić się do przeciwdziałania dyskryminacji kobiet w życiu codziennym. Mogą także przyczynić się do stworzenia społeczeństw, w których kobiety będą mogły w pełni korzystać ze swoich praw oraz prowadzić bezpieczne życie.