INCB APELUJE BY W WALCE Z HANDLEM NARKOTYKAMI ORAZ ZWIĄZANĄ Z NIM PRZESTĘPCZOŚCIĄ I PRZEMOCĄ STOSOWAĆ DZIAŁANIA INTERWENCYJNE OPARTE NA LOKALNYCH SPOŁECZNOŚCIACH
Organy ścigania muszą działać z większym wyczuciem i doceniać znaczenie współpracy z lokalnymi społecznościami.
Głównym tematem pierwszego rozdziału corocznego Raportu Międzynarodowego Organu Kontroli Środków Odurzających (INCB) za rok 2003, który opublikowano dziś (3 marca 2004 roku) w Wiedniu, jest wpływ narkomanii na przestępczość i przemoc na poziomie społeczności lokalnych.
Podkreślając wpływ działalności transnarodowych, zorganizowanych grup przestępczych handlujących narkotykami, na politykę i bezpieczeństwo w skali międzynarodowej, INCB ponagla rządy, by zwróciły szczególną uwagę także na narkomanię i związaną z nią przestępczość na poziomie społeczności lokalnej. Zubożenie społeczeństwa, pogorszenie się bezpieczeństwa i funkcjonowania systemów pomocowych to, obok przemocy i towarzyszących jej problemów, najważniejsze skutki narkomanii, jakie wyszczególniono w tegorocznym raporcie INCB. Ignorowanie tego i koncentrowanie uwagi wyłącznie na handlu narkotykami na poziomie międzynarodowym naraża społeczeństwa na długookresowe obniżenie poziomu bezpieczeństwa i warunków egzystencji.
"Ciągłe zmaganie się lokalnych społeczności z przestępczością, jaka towarzyszy narkomanii, zagraża podstawom życia społecznego. Społeczności dotknięte wyjątkowo wysoką liczbą nacechowanych przemocą i związanych z narkomanią przestępstw borykają się również z wysokim poziomem innych przestępczych zachowań i towarzyszącymi im problemami w funkcjonowaniu społeczeństwa obywatelskiego", stwierdza INCB.
Wprawdzie INCB wyjaśnia, że większość przestępstw związanych z narkomanią to czyny o niewielkiej szkodliwości społecznej, ale jednocześnie podkreśla, że nielegalne środki odurzające, przestępczość i przemoc wyrządzają ogromne szkody wśród lokalnych społeczności. Związek pomiędzy przemocą a nadużywaniem narkotyków ma bardzo złożony charakter, a jego ocena musi uwzględniać szereg różnych czynników.
Przytaczając konkretne przykłady dotyczące przestępczości, jaka towarzyszy narkomanii, raport omawia sytuację w Brazylii, gdzie przemoc związana z tym problemem stanowi wyjątkowo groźne zjawisko rzutujące na życie tamtejszych, lokalnych społeczności. Zabójstwa, których tłem jest narkomania i handel narkotykami, stanowią wysoki odsetek ogólnej liczby 30 tysięcy zabójstw, jakie notuje się rocznie w tym kraju. Ważną rolę na rynku narkotykowym pełnią dzieci ulicy. Jako kurierzy narkotykowych gangów często padają ofiarą zabójstw, ponieważ za dużo wiedzą lub kradną. Dzieci giną też podczas strzelanin pomiędzy gangami a dilerami.
Z przeprowadzonych przez Bank Światowy badań nad przestępczością i przemocą wśród młodzieży wynika, że w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach młodzieżowe gangi narkotykowe odznaczają się wyższym stopniem przemocy niż podobne gangi zajmujące się inną przestępczą działalnością.
Wprawdzie przestępczość związana z narkotykami powoduje dotkliwsze skutki w krajach rozwijających się, ale nawet w państwach rozwiniętych skala tego problemu jest znacząca. Na przykład, według danych z końca lat 90-tych pochodzących z pięciu rewirów policyjnych w Wielkiej Brytanii, u 69% zatrzymanych wykryto przynajmniej jeden nielegalny środek odurzający. Wśród podejrzanych o napaść, odsetek takich osób wyniósł 61%.
Zdaniem autorów Raportu widoczny związek pomiędzy narkomanią a przemocą i przestępczością przejawia się w tym, że niektóre osoby uzależnione uciekają się do przemocy, by sfinansować swój nałóg lub w wyniku psychofarmakologicznego oddziaływania pewnych nielegalnych środków odurzających. Jednak, w oparciu o przeprowadzone pod odpowiednim nadzorem laboratoryjne eksperymenty, INCB zaznacza, że sugestie dotyczące bezpośredniego, przyczynowo-skutkowego związku pomiędzy przemocą i zażywaniem narkotyków są bardzo trudne do udowodnienia i mogą być mylące. Związek tego rodzaju musi być rozpatrywany w kontekście czynników kulturowych i społecznych, które mają wpływ na zachowania jednostek.
Jednocześnie INCB kieruje szczególną uwagę rządów na osoby uzależnione, które padają ofiarą przemocy i przestępstw ze strony środowisk przestępczych oraz, w niektórych przypadkach, organów ścigania. Szereg przeprowadzonych badań dowiodło, że narkotykowy nałóg zwiększa ryzyko wiktymizacji. Osoby uzależnione są również narażone na sytuacje, w których przemoc i użycie broni, jakie towarzyszą handlowi narkotykami, traktuje się jako normę. Kobiety, które nadużywają narkotyków, padają zaś wyjątkowo często ofiarą napaści seksualnej.
INCB wzywa rządy, by w celu skutecznego eliminowania przemocy towarzyszącej narkomanii, wdrożyły kompleksowe programy ograniczania popytu na narkotyki i poświęciły szczególną uwagę działaniom prewencyjnym połączonym z szeroką gamą społecznych, ekonomicznych i policyjnych rozwiązań. Rządy i społeczność międzynarodowa powinny dostrzec wagę tego problemu, a znaczenie interwencji lokalnych, w tym programów zapobiegania narkomanii i działań porządkowo - kontrolnych, uznać za kluczowe.
"Wprowadzenie kompleksowego programu ograniczenia popytu pozwoli nam dostrzec rzeczywisty postęp w rozwiązywaniu licznych problemów, jakie sprowadzają na lokalne społeczności nielegalne środki odurzające", stwierdza INCB.
INCB zauważa także, że te działania lokalnych władz i organów ścigania, które nie biorą pod uwagę specyfiki lokalnych warunków, mogą prowadzić do podjęcia nieodpowiednich środków, mających szkodliwy wpływ na długookresowe pogorszenie sytuacji w zakresie przestępczości. "Często mówi się i pisze o tym, że postawa lokalnych władz wobec problemów związanych z przestępczością i przemocą, jakie towarzyszą narkomanii, polega na zaprzeczaniu faktom, przesadnej reakcji i niewłaściwym rozpoznaniu problemu", stwierdza Raport.
INCB apeluje również o to, by poświęcić szczególną uwagę młodocianym (jako jednostkom lub członkom gangów), ponieważ często uczestniczą oni w powiązanych z narkotykami aktach przemocy, jako ich sprawcy lub ich ofiary.
Przytaczając przykłady działań interwencyjnych opartych na lokalnych społecznościach, dzięki którym udało się ograniczyć działalność młodzieżowych gangów, INCB wzywa do stosowania działań prewencyjnych. Autorzy raportu opowiadają się za użyciem takich środków zapobiegawczych jak działania interwencyjne na poziomie szkoły podstawowej oraz właściwie ukierunkowane interwencje policji, skoncentrowane na określonych problemach. Środki zapobiegawcze powinny objąć także szkolenia dla personelu placówek oświatowych, pracowników sądów karnych, rodziców, mieszkańców i osób pracujących z młodzieżą.
Kompleksowy zbiór zaleceń, rekomendowany przez INCB powstał w celu pomocy lokalnym społecznościom w opanowaniu problemu. Zbiór zaleceń obejmuje: stworzenie lokalnego środowiska, które nie będzie sprzyjać dilerom i drobnym handlarzom narkotyków; wspieranie lokalnych działań ukierunkowanych na tworzenie miejsc pracy i zapewnianie legalnych źródeł dochodu; wspieranie programów edukacyjnych, adresowanych do zmarginalizowanych grup społecznych; zintegrowane i ukierunkowane działania interwencyjne w grupach ryzyka; wymianę informacji pomiędzy różnymi agencjami; oparte na lokalnych społecznościach działania interwencyjne z zakresu "sprawiedliwości wyrównawczej" (restorative justice), podejmowane przez osoby reprezentujące różne środowiska społeczne oraz działania interwencyjne uwzględniające kwestie płci, młodego wieku i przynależności do mniejszości. INCB zauważa również, że wszelkie programy muszą mieć długookresowy charakter, by przynieść pożądany efekt.