„Najwyraźniej wciąż nie zanosi się na to, aby ustały tragiczne doniesienia na temat migrantów, którzy giną podczas desperackich podróży do ‘bezpiecznej przystani’. Te ryzykowne wyprawy podejmowane przez setki tysięcy kobiet, mężczyzn i dzieci organizowane są przez środowiska przestępcze zajmujące się przemytem ludzi.”
Jurij Fiedotow, dyrektor wykonawczy Biura Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Narkotyków i Przestępczości (UNODC)
Każdego dnia na całym świecie ludzie ryzykują swoim życiem, aby uciec od biedy, braku perspektyw, prześladowań, konfliktów, niestabilności politycznej czy też klęsk żywiołowych. Kiedy nie mogą sobie zapewnić lepszego albo bezpieczniejszego życia w swoim własnym kraju, przekroczenie granicy wydaje im się najlepszą, jeśli nie jedyną opcją dla nich samych i dla ich rodzin. W świecie, gdzie z różnych powodów legalna migracja jest niedostępna tworzy się nielegalny rynek przynoszący duże zyski.
Jest to rynek przestępczy, pobudzający rozwój korupcji i wzmacniający przestępczość zorganizowaną. Poszukujący zysku kryminaliści wykorzystują brak prawnych możliwości dla osób zamierzających wyemigrować i oferują im swoje bardzo kosztowne usługi, obejmujące nie tylko transport, ale również podrabianie dokumentów.
Ze względu na nielegalność usług, o których mowa, migranci są zdani na łaskę i niełaskę przemytników. Zastraszani, boją się zwrócić do władz z prośbą o pomoc. Zwykle są źle traktowani podczas przemytu i zmuszani do przebywania w skrajnie złych warunkach, często zagrażających ich życiu. Podczas podróży do miejsca przeznaczenia przemytnicy mogą znęcać się nad migrantami, mogą też porzucić ich gdzieś po drodze bez środków do życia. Migranci mogą paść ofiarą wymuszeń i być bezlitośnie wykorzystani przez swoich oprawców. Przykładem są tysiące osób, które utonęły lub zginęły pustyni.
Jednym z największych wyzwań dla walki z tym rodzajem przestępczości jest to, że przestępcy łatwo przystosowują się do zmiennych uwarunkowań popytu i podaży oraz do różnych możliwości wymierzania sprawiedliwości karnej w krajach pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia. W ramach tej sprawiedliwości wysiłki koncentrują się w dużym stopniu na aresztowaniu i deportowaniu pojedynczych migrantów, mniej zaś uwagi poświęca się likwidacji grup przestępczych zaangażowanych w cały proceder. Tymczasem należałoby pojmać i oskarżyć osoby, które czerpią z niego realne zyski. Samo tylko wzmocnienie kontroli granicznej może właściwie prowadzić do zwiększenia popytu na usługi przemytnicze świadczone nieregularnie.
Przemyt migrantów to przestępczość transnarodowa, która odbywa się w strefach transgranicznych i regionalnych. Dopóki Państwa nie połączą sił, aby stawić czoła temu procederowi dopóty biznes przemytniczy będzie działał bez zakłóceń. W celu skutecznego przeciwdziałania tego typu przestępczości musi dojść do współpracy pomiędzy policją i sądownictwem, w krajach pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia. Należy również wszczynać śledztwa finansowe skierowane przeciwko bogacącym się środowiskom przemytniczym oraz zająć nieprzejednane stanowisko wobec korupcji.
Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji (IOM - International Organization for Migration) szacuje, że od stycznia do września 2014r. przynajmniej 4077 migrantów zmarło w trakcie przemytu za granicę. Jest to liczba o 70% wyższa niż liczba zanotowanych przypadków śmierci dotyczących całego roku 2013. Dane te nie odzwierciedlają jednak faktycznej liczby ofiar, z powodu zaginięć oraz trudności w rejestrowaniu i potwierdzaniu przypadków śmiertelnych.
W jaki sposób przemyt migrantów uderza w rozwój?
Migracja jest pozytywnym czynnikiem rozwoju. Jednak, gdy organizowana jest dla zysku w sposób nielegalny przez zorganizowane grupy przestępcze jej niekorzystne skutki mogą przeważyć, ze względu na negatywny wpływ transnarodowej przestępczości zorganizowanej i korupcji.
Migrantom może zagrażać zniewolenie z powodu zadłużenia finansowego. Mogą oni także stać się ofiarami handlu ludźmi. Rodziny migrantów mogą być zmuszane do płacenia okupów za ich uwolnienie przestępcom, którzy są w zmowie z przemytnikami. Jest też mniej prawdopodobne, żeby przemyceni migranci, już po dotarciu do miejsca przeznaczenia, przelewali zarobione pieniądze na konta swoich rodzin.
Co robi Organizacja Narodów Zjednoczonych, aby zwalczać przemyt migrantów?
Głównym celem Organizacji Narodów Zjednoczonych w zwalczaniu przemytu migrantów jest zachęcanie do przestrzegania Protokołu w Sprawie Przemytu Migrantów do ONZ-owskiej Konwencji przeciwko Transnarodowej Przestępczości Zorganizowanej oraz pomaganie Państwom w ich wysiłkach zmierzających do skutecznego wprowadzenia tego protokołu w życie oraz zapewnienia ochrony prawom migrantów i uchodźców.
Przygotowany przez UNODC Globalny Program przeciwko Przemytowi Migrantów wspiera państwa członkowskie oraz instytucje wymiaru sprawiedliwości karnej w zapobieganiu i ściganiu tego rodzaju przestępczości oraz ochronie praw osób, które padły ofiarą tego typu przestępstw. Program Globalny pomaga we wzmacnianiu krajowych mechanizmów egzekwowania sprawiedliwości karnej, a równocześnie w przestrzeganiu praw migrantów oraz w propagowaniu współpracy policji i sądownictwa pomiędzy krajami pochodzenia, tranzytu i przeznaczenia.
UNODC przygotowuje również instrumenty ustanawiania standardów, w celu pobudzenia rozwoju legislacji oraz szkoleń dla śledczych i sędziów pokoju.
Co mogę zrobić w celu zwalczania przemytu migrantów?
Na całym świecie wiele organizacji społeczeństwa obywatelskiego pomaga migrantom i uchodźcom, zapewniając im schronienie, żywność oraz wsparcie prawne i socjalne. Możesz zwrócić ich uwagę na sytuację osób, które według Ciebie potrzebują tej pomocy oraz przekazać migrantom i uchodźcom informacje na temat tych organizacji. Możesz mieć do czynienia z ofiarami przestępstw, którym należy się sprawiedliwość oraz uchodźcami, którzy uciekli przed prześladowaniem czy wojną i mają prawo do azylu. Możesz pomóc w podnoszeniu świadomości na temat przestępstwa, którym jest przemyt migrantów poszerzając swoją wiedzę na temat działań ONZ prowadzących na tym polu, takich jak UNDOC, Wysoki Komisarz ONZ do Spraw Uchodźców (UNHCR) i Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji (IOM).