„Korupcja jest złodziejem rozwoju ekonomicznego i społecznego, okradającym zwykłych ludzi z szans na osiągnięcie postępu i pomyślności.”
Jurij Fiedotow, dyrektor wykonawczy Biura Narodów Zjednoczonych do Spraw Narkotyków i Przestępczości (UNODC)
Organizowany w 2015 roku Kongres ONZ w Sprawie Przestępczości ma na celu rozbudzić świadomość na temat związków pomiędzy słabością w zapobieganiu przestępczości a niedostatecznym rozwojem społecznym, a także pokazać państwom, że bez poszanowania praworządności oraz skutecznego systemu sprawiedliwości karnej trudno będzie osiągnąć zrównoważony rozwój.
Podstawą praworządności jest spójna struktura prawna oparta o prawa człowieka oraz efektywne systemy rządów i instytucji. Wszyscy obywatele państwa muszą mieć równe uprawnienia w świetle obowiązującego prawa, uwzględniające dostęp do usług publicznych, informacji i sprawiedliwości. Praworządność, uwarunkowana istnieniem właściwych standardów i struktur, sprzyja zawieraniu egzekwowalnych kontraktów, powstawaniu uczciwych przepisów dotyczących prawa pracy, opieki zdrowotnej, systemów sanitarnych, oświaty, zapewnienia bezpieczeństwa przed przemocą, konfliktami i przestępczością – wszystko to zaś pozostaje niezbędnym warunkiem rozwoju i wszechstronnego wzrostu.
Głównym czynnikiem ograniczającym rozwój i równość jest korupcja, która podkopuje działalność instytucji i przyczynia się do braku stabilności. Nieokiełznana korupcja odstrasza inwestorów zagranicznych, wskutek czego biznes nie może prosperować, co prowadzi do zastoju w rozwoju gospodarczym. Korupcja dotyka wszystkie warstwy społeczne, od środowisk rządowych do zwykłych obywateli. Zubożali cierpią najbardziej, zwykle z powodu tego, że finanse publiczne i pomoc zagraniczna nie są wykorzystywane na realizację programów o zasadniczym znaczeniu. Nieuczciwe wykorzystywanie tych źródeł powoduje, iż państwom brakuje funduszy na budowę tak ważnych obiektów infrastruktury, jak drogi, szpitale czy szkoły.
Jak korupcja i słabe zarządzanie utrudniają rozwój?
Korupcja jest na całym świecie największą przeszkodą utrudniającą rozwój gospodarczy i społeczny. Dusi ona wzrost ekonomiczny, podważa praworządność, marnuje talent i roztrwania cenne zasoby. Firmy niechętnie inwestują w miejsca, gdzie korupcja jest powszechna, oznacza to bowiem dla nich znaczny wzrost kosztów prowadzenia biznesu. W końcowym rozrachunku korupcja uniemożliwia ludziom, państwom i przedsiębiorstwom wykorzystanie ich potencjału.
Korupcja uderza w demokrację, zarządzanie i prawa człowieka, gdyż osłabia instytucje państwowe będące fundamentem uczciwych i sprawiedliwych społeczeństw. Kupowanie głosów podczas wyborów wypacza proces demokratyczny, sprawiedliwość jest zaś zagrożona w sytuacji, gdy przestępcy mogą bezkarnie oddawać się przekupstwu.
Możliwości świadczenia usług słabną, kiedy korupcja ogranicza dopływ funduszy na takie z tych usług, jak opieka zdrowotna, oświata, zapewnienie dostępu do czystej wody oraz odpowiednich warunków sanitarnych i mieszkaniowych.
Przestępcy wykorzystują pieniądze pochodzące z działalności nielegalnej w celu przekupienia urzędników egzekwujących prawo, zneutralizowania sądów, przekupienia lub zastraszenia polityków i dziennikarzy oraz zaangażowania czołowych przedsiębiorców w działalność nielegalną.
W sumie korupcja, przestępczość i słaba praworządność prowadzą do rozkładu tkanki społecznej, podważając legalność władz państwowych, wypierając działalność gospodarczą zgodną z prawem oraz stwarzając zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego.
Co robi Organizacja Narodów Zjednoczonych w celu zwalczania korupcji i propagowania praworządności?
Jedynym uniwersalnym instrumentem prawnym zwalczania korupcji jest Konwencja ONZ przeciwko Korupcji (UNCAC), która ma dziś 174 sygnatariuszy. Konwencja zawiera nowatorskie i powszechnie zaakceptowane standardy antykorupcyjne, możliwe do zastosowania zarówno sektorze publicznym, jak i prywatnym. Zachęca się w niej państwa do skutecznego atakowania korupcji poprzez zapewnienie wszystkim równego i uczciwego dostępu do sprawiedliwości oraz rozwój środowiska, w którym praworządność weźmie górę.
Za pomocą mechanizmu anonimowej kontroli wdrażania w życie UNCAC tworzy się globalną społeczność ekspertów do zwalczania korupcji. Mechanizm ten pomaga również w neutralizacji, odpolitycznieniu znaczenia pojęcia korupcji, umożliwiając prowadzenie szczerego i konstruktywnego dialogu globalnego w różnych regionach i systemach prawnych. Raporty krajowe stały się kryterium, na podstawie którego poszczególne państwa mogą ocenić swój postęp w dziedzinie zwalczania korupcji, co pomaga stworzyć ogólny obraz wysiłków w walce z tym zjawiskiem.
Na całym świecie UNODC wyszkoliło ponad 1400 specjalistów do spraw zwalczania korupcji, udzielając pomocy dziesiątkom państw w sformułowaniu lub poprawieniu przepisów prawnych obowiązujących w tej dziedzinie.
UNODC jest również partnerem Banku Światowego w ramach Inicjatywy na Rzecz Odzyskiwania Skradzionego Mienia (StAR Initiative), wspierającej wysiłki zmierzające do likwidacji ośrodków przechowywania pieniędzy pochodzących z korupcji. StAR ściśle współpracuje z krajami rozwijającymi się i centrami finansowymi w celu zapobiegania praniu dochodów mających źródło w korupcji oraz po to, aby zwiększyć zainteresowanym możliwość systematycznego i wczesnego odzyskiwania skradzionego majątku.