Sytuacja wdów na świecie

Wdowy są nieobecne w statystykach i niezauważane przez badaczy, pomijane przez władze krajowe i lokalne, a także niedostrzegane przez organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Ich sytuacja pozostaje niejasna. W stosunku do wdów i ich dzieci poważnie naruszane są prawa człowieka. Miliony wdów na całym świecie doświadczają skrajnego ubóstwa, wykluczenia, przemocy i dyskryminacji. NIEZAUWAŻALNE KOBIETY, NIEZAUWAŻALNE PROBLEMY Po owdowieniu kobietom w wielu krajach odmawia się prawa dziedziczenia majątku i ziemi. Wdowy narażone są na poniżające i zagrażające życiu warunki żałoby i pochówku. Często są eksmitowane z własnych domów i wykorzystywane fizycznie, czasami mordowane, nawet przez członków własnej rodziny. W wielu krajach status społeczny kobiety jest nierozerwalnie związany ze statusem jej męża. W chwili śmierci męża kobieta traci swe miejsce w społeczeństwie. Dla odzyskania statusu społecznego, wdowy powinny poślubić jednego z męskich krewnych męża, czasami wbrew własnej woli. Dla wielu z nich, strata męża jest traumatycznym przeżyciem, początkiem długotrwałej drogi przez mękę. W wielu krajach wdowieństwo jest piętnowane i uznawane za źródło wstydu. W niektórych kulturach wdowy uznawane są za przeklęte i wykluczane z życia społecznego. Na przykład, badanie prowadzone przez HelpAge International dowiodło, że w Tanzanii setki starszych kobiet, głównie wdów, zostało oskarżonych o bycie czarownicami oraz z tego powodu zostało zamordowanych. W ciężkiej sytuacji znajdują się również dzieci wdów. Owdowiałe matki same utrzymują i dbają o swoje rodziny. Ze względu na ciężkie warunki życiowe wdowy wycofują ze szkół swoje dzieci, które muszą pracować, by rodzina mogła przetrwać. Ciężka sytuacja wdów jest często postrzegana jako uzasadniona z punktu widzenia kulturowych i religijnych praktyk. Bezkarność łamania praw wobec wdów jest powszechna na świecie. Nawet w krajach, w których ochrona prawna wdów jest lepsza, mogą one doświadczać społecznej marginalizacji. UBÓSTWO W wielu krajach z chwilą śmierci męża kobieta jest pozbawiana środków do życia. Utrudniony dostęp do kredytów i innych środków finansowych oraz analfabetyzm prowadzą do pogłębiania się ubóstwa. Bez edukacji i szkoleń wdowy nie mogą utrzymać siebie i swoich rodzin. Zgodnie z prawem zwyczajowym i religijnym wiele wdów w tradycyjnych społeczeństwach nie posiada żadnych praw do dziedziczenia majątku i posiadania ziemi, lub prawa te są bardzo ograniczone. Bez prawa do własności, w tym prawa do dziedziczenia po swoich rodzicach, wdowy nie mają zabezpieczenia finansowego i są całkowicie zależne od życzliwości krewnych męża. W Indiach, gdzie wdowieństwo oznacza niski status, tysiące rodzin wyrzekło się wdów. Kobiety te pozostają często bezdomne i zmuszone są do poszukiwania nieformalnej pracy jako pomoc domowa, do żebrania czy nawet prostytucji. W krajach rozwiniętych wdowy także mogą doświadczać pewnych trudności związanych z utratą ubezpieczenia czy problemami w uzyskaniu kredytu. Często obarczane są one całkowitą odpowiedzialnością za dzieci. W niektórych przypadkach wdowy muszą spłacać długi i wywiązywać się z zobowiązań podjętych przez zmarłego małżonka. PRZEMOC WOBEC WDÓW Przemoc wobec kobiet jest jednym z najczęściej spotykanych pogwałceń praw człowieka. Przemoc dotyka kobiety w każdym wieku i każdym środowisku, w każdej kulturze i w każdym kraju. W najgorszej sytuacji znajdują się jednak wdowy, które szczególnie narażone są na przemoc. W wielu krajach, zwłaszcza w Afryce i Azji, wdowy spotykają się z  fizyczną i psychiczną przemocą – są wykorzystywane seksualnie, pomijane przy dziedziczeniu, podziale ziemi i innych form własności. Bez prawa do dziedziczenia po mężu, wdowa może być dręczona przez rodzinę i wygnana z domu. W Afryce wdowy doświadczają nękania pod względem etyczno-moralnym, klasowym i finansowo-ekonomicznym. Należą do najbardziej bezbronnej i ubogiej grupy kobiet. Wdowy są zmuszane do uczestnictwa w bolesnych, poniżających i nawet zagrażających życiu tradycyjnych praktykach, które stanowią część obrządków pogrzebowych i żałobnych. Na przykład, w wielu krajach, wdowy zmuszane są do picia wody, w których były myte zwłoki ich mężów. Obrzędy żałobne mogą także obejmować stosunki seksualne z krewnymi płci męskiej, golenie włosów i nacinanie skóry. WPŁYW NA ZDROWIE Złe odżywianie, nieodpowiednie warunki mieszkaniowe i podatność na przemoc oraz brak dostępu do opieki zdrowotnej wpływają na fizyczny i psychiczny stan wdów. Kwestia zdrowia reprodukcyjnego i seksualnego wdów jest pomijana, mimo że często są one ofiarami gwałtów. Wdowy są szczególnie narażone na choroby związane z HIV/AIDS. Kobiety mogą nie znać przyczyny śmierci męża i są zmuszane do poddania się rytualnemu oczyszczeniu poprzez stosunek płciowy z męskimi krewnymi, nie wiedząc nawet, że są one nosicielkami wirusa HIV. Trudna sytuacja ekonomiczna zmusza wiele wdów i dziewcząt do utrzymywania się z prostytucji. WDOWY I KONFLIKTY ZBROJNE Olbrzymia liczba kobiet wdowieje na skutek konfliktów zbrojnych. Szacuje się, że we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga prawie co druga kobieta jest wdową, w Iraku żyje trzy miliony wdów, a  w Kabulu w Afganistanie ich liczba wynosi ponad 70,000. Wdowy muszą same troszczyć się o siebie i borykać się z problemami związanymi z zapewnieniem opieki dla swoich dzieci w krajach, w których żyją, obozach dla uchodźców i krajach azylu. Często w sytuacjach pokonfliktowych wiele dzieci pozostaje całkowicie zależnych od młodych, a nawet nieletnich matek. Także owdowiałe babcie obarczone są opieką nad osieroconymi i chorymi wnukami. Podczas walk zbrojnych wiele kobiet widzi jak ich mężowie przed śmiercią są torturowani, okaleczani lub cierpią z powodu innego okrutnego i nieludzkiego traktowania. Wdowy mogą być celem przemocy seksualnej stosowanej jako taktyka wojenna. Przemoc wobec kobiet odnotowuje się podczas trwania wszystkich międzynarodowych i krajowych konfliktów lub po ich zakończeniu. Wiele zgwałconych i okaleczonych wdów zostaje zakażonych wirusem HIV. Wdowy w krajach wychodzących z kryzysu są podatne na krzywdę i często doświadczają dalszej przemocy i dyskryminacji. Niewłaściwe traktowanie wdów ma negatywny wpływ na budowanie pokoju i bezpieczeństwa, przyczynia się do napędzania koła ubóstwa oraz rodzi niepokój i poczucie niebezpieczeństwa. Taka sytuacja zagraża demokracji i trwałemu bezpieczeństwu. POPRAWA SYTUACJI WDÓW Niedostateczna liczba rzetelnych danych pozostaje jedną z głównych przeszkód dla opracowania strategii i programów mających na celu walkę z ubóstwem, przemocą i dyskryminacją wdów. Należy prowadzić dalsze badania i statystyki uwzględniające stan cywilny, płeć i wiek. Umożliwią one przedstawienie dokładnej sytuacji wdów. Ponadto, rządy państw powinny podjąć działania w celu dotrzymania zobowiązań w kwestii zapewnienia ochrony wdowom, zgodnie z prawem międzynarodowym, m.in. Konwencją w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet oraz Konwencją o Prawach Dziecka. Nawet kiedy istnieją krajowe prawa chroniące wdowy, słabe systemy sądowe wielu państw nie gwarantują ich przestrzegania. Brak świadomości i dyskryminacja przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości zniechęcają wdowy do ubiegania się o zadośćuczynienie. Powinny także funkcjonować programy i strategie dla wdów w każdym wieku i ich dzieci ukierunkowane na zaprzestanie przemocy, ograniczanie biedy, edukację oraz udzielające potrzebnego wsparcia w innych dziedzinach. Wdowy i ich dzieci powinny być uwzględnione w krajowych planach działania zmierzających do przyśpieszenia osiągnięcia Milenijnych Celów Rozwoju. W sytuacjach pokonfliktowych wdowy powinny mieć możliwość pełnej partycypacji w procesach odbudowy kraju, pojednania, budowy pokoju i bezpieczeństwa. Dostęp do odpowiedniej opieki zdrowotnej, edukacji, przyzwoitej pracy, pełnego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji i życiu publicznym wzmocni pozycję wdów oraz zapewni im możliwość stworzenia bezpiecznego życia wolnego od wykorzystywania i przemocy. Ponadto, z poprawą sytuacji wdów wiąże się skuteczniejsza ochrona ich dzieci oraz z przerwaniem koła biedy przekazywanego z pokolenia na pokolenie. W lutym 2011 r. Zgromadzenie Ogólne NZ rezolucją A/RES/65/189 ustanowiło Międzynarodowy Dzień Wdów w celu zwrócenia szczególnej uwagi na trudną sytuację wdów we wszystkich regionach i kulturach. Dzień ten jest obchodzony 23 czerwca każdego roku. Międzynarodowy Dzień Wdów jest okazją do podejmowania działań zmierzających do przyznania pełnych praw wdowom i uznania ich znaczenia. Już zbyt długo nie dostrzega się wdów i ignoruje ich problemy. Nie wiadomo nawet jak wielką grupę ludzi stanowią wdowy.