Czterdzieści sześć lat temu – 21 marca 1960 roku – w Sharperville w Republice Południowej Afryki policjanci zastrzelili 69 osób, które brały udział w pokojowej demonstracji przeciwko „przepisom przepustkowym” apartheidu. Zgromadzenie Ogólne ONZ ogłosiło dzień 21 marca Międzynarodowym Dniem Walki z Dyskryminacją Rasową [rezolucja 2142 (XXI)]. Zgromadzenie wezwało społeczność międzynarodową nie tylko do upamiętnienia tragedii w Sarperville, ale również do prowadzenia wspólnych działań na rzecz walki z rasizmem i dyskryminacją rasową bez względu na miejsce wystąpienia tych zjawisk.
W niedawno wydanym raporcie dotyczącym podejmowanych przez społeczność międzynarodową działań na rzecz walki z rasizmem, dyskryminacją rasową, ksenofobią i pokrewnymi przejawami nietolerancji Sekretarz Generalny ONZ Kofi Anna oświadczył, że: „Międzynarodowy Dzień Walki z Dyskryminacją Rasową wciąż skupia uwagę całego świata” (dokument nr A/60/307 z 29 sierpnia 2005 r.). Tematem tegorocznych obchodów Międzynarodowego Dnia jest: ”Walka z rasizmem w życiu codziennym”.
przez społeczność międzynarodową
Organizacja Narodów Zjednoczonych, od czasu jej powołania, podejmowała starania, aby wypracować środki prowadzące do likwidacji dyskryminacji rasowej i przemocy na tle etnicznym. Artykuł 1 Karty Narodów Zjednoczonych wymienia popieranie praw człowieka i zachęcanie „do poszanowania tych praw i podstawowych wolności dla wszystkich bez względu na różnice rasy, płci, języka lub wyznania” jako jeden z celów Organizacji Narodów Zjednoczonych. Artykuł 2 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1948 roku, stwierdza, że: „Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji bez względu na jakiekolwiek różnice dotyczące rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu.”
Zaangażowanie społeczności międzynarodowej w realizację zasady poszanowania ludzkiej godności i równości odzwierciedla przyjęcie licznych rezolucji, konwencji i deklaracji, które nie tylko potępiają rasizm, ksenofobię i dyskryminację, lecz także nakreślają szeroki program działań. W 2001 roku uczestnicy Światowej Konferencji na temat Rasizmu, Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Pokrewnych Przejawów Nietolerancji przyjęli Deklarację z Durbanu oraz Program Działania jako wzór dalszych działań mających na celu realizację zasad związanych z równością i zwalczaniem dyskryminacji.
Światową Konferencję w Durbanie poprzedziło 50 lat działalności Organizacji Narodów Zjednoczonych ukierunkowanej na całkowitą eliminację rasizmu i dyskryminacji rasowej. Działania te obejmują m.in.: przyjęcie w 1963 roku Deklaracji Narodów Zjednoczonych w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej; przyjęcie Międzynarodowej Konwencji w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej z 1965 roku; ogłoszenie roku 1970 Międzynarodowym Rokiem Działań na rzecz Walki z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową; ustanowienie trzech dekad Działań na rzecz Walki z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową (1973-1982, 1983-1992 i 1993-2002) oraz wyznaczenie Specjalnego Sprawozdawcy ds. Współczesnych Form Rasizmu, Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Pokrewnych Przejawów Nietolerancji.
Rządy, krajowe instytucje ochrony praw człowieka i organizacje pozarządowe prowadzą działania ukierunkowane na walkę z rasizmem, dyskryminacją rasową i pokrewnymi przejawami nietolerancji w oparciu o Deklarację i Program Działania z Durbanu. Wzrasta także współpraca oraz wzajemna pomoc pomiędzy różnymi, zaangażowanymi stronami. Poświęca się coraz więcej uwagi nowym formom rasizmu. Coraz częściej rządy przeciwdziałają przestępczości w sieci i rozpowszechnianiu ideologii rasistowskich w Internecie. Jednocześnie rządy, organizacje międzyrządowe, krajowe instytucje ochrony praw człowieka i organizacje pozarządowe wykorzystują Internet, by informować społeczeństwo o swojej pracy i by upowszechniać zasady równości i zwalczania dyskryminacji. Powoli rozwija się tendencja ku zgłaszaniu i monitorowaniu – często przy wykorzystaniu statystyk –przestępstw i incydentów na tle rasowym.
Organizacja Narodów Zjednoczonych również dalej wypełnia swoją rolę w walce z rasizmem i dyskryminacją rasową, między innymi dzięki pracy Biura Wysokiego Komisarza ds. Praw Człowieka, Specjalnego Sprawozdawcy ds. Współczesnych Form Rasizmu, Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Pokrewnych Przejawów Nietolerancji, Komitetu ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej oraz Komisji Praw Człowieka. Utworzono trzy organy, których zadaniem jest monitorowanie skutecznej realizacji postanowień Światowej Konferencji – Międzyrządową Grupę Roboczą ds. Skutecznej Realizacji Deklaracji i Programu Działania z Durbanu; Ekspercką Grupę Roboczą ds. Ludności Pochodzenia Afrykańskiego oraz grupę ds. wdrażania Deklaracji i Programu Działania z Durbanu, w skład której wchodzą autorytety.
Agendy podejmujące działania ukierunkowane na likwidację dyskryminacji rasowej to: Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Komisja Gospodarcza ds. Ameryki Łacińskiej i Karaibów (ECLAC), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Kultury i Nauki (UNESCO), Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), Program Wolontariuszy Narodów Zjednoczonych (UNV), Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), Sojusz Agend Narodów Zjednoczonych ds. HIV/AIDS (UNAIDS), Departament Spraw Gospodarczych i Społecznych NZ (DESA), Departament Informacji Publicznej NZ (DPI), Fundusz Ludnościowy Narodów Zjednoczonych (UNFPA), Program Narodów Zjednoczonych ds. Kontroli Środków Odurzających (UNODC) oraz Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Kobiet (UNIFEM).
Międzynarodowa Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej została przyjęta i otwarta do podpisu oraz ratyfikacji na mocy rezolucji nr 2106 (XX) Zgromadzenia Ogólnego z dnia 21 grudnia 1965 roku. Jest to najstarsza konwencja Narodów Zjednoczonych odnosząca się do praw człowieka, która została ratyfikowana przez największą liczbę państw. Mimo że dokument ten został podpisany i ratyfikowany przez 170 państw i wszedł w życie w 1969 roku, dyskryminacja rasowa pozostaje wciąż szeroko rozpowszechnionym problemem w wielu państwach świata. Żadne państwo nie może mówić, że jest wolne od rasizmu i dyskryminacji rasowej.
"Istnieją dowody na to, że rasizm i ksenofobia są wciąż obecne i stanowią bezpośrednie zagrożenie dla ludzkiej godności. Takie praktyki mają bezpośredni negatywny wpływ na życie jednostek i społeczności. Co gorsza, zatruwają one przyszłość.” – powiedziała Louise Arbour, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka w przemówieniu wygłoszonym 11 października 2004 r. w Genewie podczas trzeciej sesji Międzyrządowej Grupy Roboczej ds. Skutecznej Realizacji Deklaracji i Programu Działania z Durbanu.