Kryzys w Somalii narastał od lat 80. Był spowodowany recesją gospodarczą i coraz bardziej brutalnymi rządami dyktatora Mohammeda Siada Barre. To zjednoczyło skłócone ze sobą klany, które zwróciły się przeciwko władzy centralnej. W 1991 roku Zjednoczony Kongres Somalijski obalił autorytarne rządy Siada Barre. W efekcie w kraju nastała anarchia, gdyż dyktaturę zastąpiły ostre starcia klanów rywalizujących o władzę. Również w 1991 roku niepodległość ogłosiła Republika Somalilandu, która dotychczas nie zdobyła uznania społeczności międzynarodowej.
W związku z chaosem w Somalii ONZ powołała w kwietniu 1992 roku misję pokojową UNOSOM I (United Nations Operation in Somalia I). Została ona ustanowiona w celu nadzorowania zarządzonego zawieszenia broni w Mogadiszu, zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom ONZ i ochrony dostaw pomocy humanitarnej. W 1992 roku Rada Bezpieczeństwa nałożyła całkowite embargo na dostawy broni do kraju, by zapobiec eskalacji przemocy. Wprowadziła jednak kolejno pewne wyjątki w związku z walką z piractwem. Mandat misji wygasł w marcu 1993 roku.
Na mocy Rezolucji Rady Bezpieczeństwa miejsce UNOSOM I zajęła misja UNOSOM II (Second United Nations Operation in Somalia). Miała podejmować działania ustanawiające bezpieczeństwo i gwarantujące niezakłócone dostawy pomocy humanitarnej dla ludności. Misja rozpoczęła działalność w marcu 1993 roku, a zakończyła w marcu 1995 roku.
Pomimo obecności sił ONZ bilans starć w tym czasie był tragiczny i został spotęgowany przez panującą suszę. W przeciągu dwóch lat zginęło 300 tys. ludzi, a 2 miliony zostały wysiedlone. Na skraju głodu znalazło się 4,5 miliona osób.
W latach 90. podejmowano próby pojednania walczących klanów. Jednak porozumienia pokojowe, zawierane przez strony w 1993 roku oraz w 1997 roku, okazały się być nietrwałe. Niektóre regiony ogłosiły secesję, co doprowadziło do powstawania nowych niezależnych państewek m.in. Puntlandu, Galmudugu.
W sierpniu 2004 roku zainaugurowano działalność somalijskiego parlamentu, który 10 października 2004 wybrał na tymczasowego prezydenta Abdulllaha Yusufa. Premierem kraju został mianowany Ali Mohammed Gedi, który stanął na czele Tymczasowego Rządu Federalnego. W czerwcu 2006 roku realną władzę w Mogadiuszu przejęła Unia Trybunałów Islamskich (UIC, Union of Islamic Courts). Jest ona uznawana przez społeczność międzynarodową za ugrupowanie terrorystyczne. Popierana przez Erytreę UIC umocniła swą władzę w kraju. W tych okolicznościach Etiopia zdecydowała się w grudniu 2006 roku na interwencję wojskową w Somalii. Motywowano ją chęcią ochrony powszechnie uznawanego rządu Gediego. Dodatkowym impulsem interwencji stał się nieudany zamach na prezydenta Yusufa.
W styczniu 2007 roku obalono islamskich rebeliantów, jednak nie uspokoiło to sytuacji w kraju. W 2008 roku ugrupowanie terrorystyczne Al-Shabaab, powiązane z UIC, przejęło miasto Baidoa, gdzie znajdowała się siedziba parlamentu. Do dymisji podał się prezydent Yusuf, a jego miejsce zajął Sharif Sheikh Ahmed – były przewodniczący UIC. W tym samym roku ONZ nałożyła sankcje na członków Al-Shabaab w postaci zakazu podróżowania, importowania broni oraz zamrożenia aktywów ugrupowania.
W 2007 roku Unia Afrykańska ustanowiła Misję Unii Afrykańskiej w Somalii (AMISOM, African Union Mission to Somalia), którą autoryzowała Rada Bezpieczeństwa. Jej zadaniem jest przywrócenie pokoju w kraju. W 2010 roku ONZ zaaprobowała propozycję zwiększenia kontyngentu jej wojsk o połowę – do liczby 12 tysięcy żołnierzy. ONZ powołała również grupę obserwacyjną dla Somalii i Erytrei, która ma kontrolować dostarczanie broni dla Somalii.
W 2011 r., na mocy porozumienia z Kampali, przedłużono istnienie Tymczasowego Rządu Federalnego. Jego premierem został Omar Abdirashid Ali Sharmarke, który kontroluje jedynie niewielki obszar kraju. Znaczne terytoria centralnej i południowej Somalii pozostają pod władzą Al-Shabaab. W sierpniu 2011 r. oddziały Al-Shabaab wycofały się ze stolicy Somalii - Mogadiszu.
Rada Bezpieczeństwa ONZ oskarża Al-Shabaab o stwarzanie zagrożenia dla bezpieczeństwa i pokoju w Somalii. Podczas 20-sto letniego konfliktu zginęły tysiące ludzi. W całym kraju dochodzi do zamachów bombowych, w których ginie ludność cywilna. Al-Shabaab zarzuca się rekrutowanie do walk dzieci-żołnierzy. Ugrupowanie miało uprowadzić ok. 2000 dzieci, również dziewczynki, by poddać je wojskowemu szkoleniu.
W Somalii pomoc dociera jedynie do 20% potrzebujących natychmiastowego wsparcia. Trudności w udzieleniu pomocy humanitarnej powoduje destabilizacja polityczna kraju, trwająca od początku lat 90.
Od dwudziestu lat Somalię pustoszą wojna domowa, susze i głód. Obecnie w kraju panuje największy kryzys humanitarny od 1993 roku. W wyniku głodu w ostatnich miesiącach zmarły dziesiątki tysięcy ludzi, w większości dzieci. Katastrofa humanitarna jest spotęgowana długotrwałą suszą i zbiorem mniejszych niż zazwyczaj plonów, co wpłynęło na znaczny wzrost cen żywności.
Prawie połowa populacji kraju, czyli 3,7 miliona osób (w tym 1,3 miliona dzieci) potrzebuje niezwłocznej pomocy humanitarnej w wysokości 300 milionów USD. Sytuacja jest najbardziej tragiczna na południu Somalii – żyje tam prawie trzy miliony ludzi zagrożonych głodem.
20 lipca 2011 roku, Mark Bowden, koordynator ONZ ds. pomocy humanitarnej, ogłosił klęskę głodu w dwóch południowych regionach Somalii: Bakool i Dolnej Shabelle, a 3 sierpnia 2011 roku stan głodu ogłoszono w kolejnych trzech regionach: Afgooye, Środkowej Shabelle i w Mogadiszu.
Klęska głodu jest ogłaszana w sytuacji, kiedy niedożywienie dotyczy ponad 30% dzieci, codziennie umiera więcej niż czworo z 10 tysięcy dzieci do 5 lat, a ludzie nie zaspokajają swych potrzeb żywieniowych. W południowej części Bakool i Dolnej Shabelle ostre niedożywienie dotyka 30% ludności, a dziennie umiera 6 na 10 tysięcy dzieci poniżej 5 roku życia.
Obecnie w niektórych regionach Somalii poziom niedożywienia jest niezwykle wysoki – dotyczy 50% dzieci poniżej 5 roku życia. W rejonach tych żyje 30% wszystkich niedożywionych dzieci na świecie. Oznacza to, że co trzecie dziecko, któremu grozi śmierć z powodu głodu żyje na terenie Somalii.
Somalia stoi w obliczu największego kryzysu żywnościowego w ciągu ostatnich 20 lat. Stanowi epicentrum kryzysu żywnościowego w tej części Afryki. Prowadzone działania humanitarne w Somalii napotykają wiele trudności, mimo to, społeczeństwo międzynarodowe, donorzy i organizacje humanitarne podejmują ogromne wysiłki, by przyjść z pomocą i wesprzeć Somalijczyków.
ONZ wraz z międzynarodowymi i lokalnymi organizacjami pozarządowymi prowadzi działania pomocowe na obszarach dotkniętych kryzysem. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF), Światowy Program Żywnościowy (WFP) oraz Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) dostarczają żywność i wodę, organizują obozy dla wewnętrznie przesiedlonych i uchodźców oraz zapewniają szczepienia i opiekę medyczną.
(stan na 15 sierpnia 2011 r.)
Pomoc humanitarna
- Stan głodu został ogłoszony w południowych regionach kraju – Bakool i Dolnej Shabelle oraz Afgooye, Środkowej Shabelle i w Mogadiszu. Z powodu głodu zmarły już dziesiątki tysięcy ludzi, w większości dzieci.
- Udzielenie natychmiastowej pomocy jest niezbędne, aby zapobiec pogorszeniu się sytuacji. Klęską głodu są zagrożone pozostałe regiony południowej i centralnej Somalii: Środkowa i Dolna Juba, Bay, Bakool, Benadir, Gedo oraz Hiraan.
- Prawie połowa mieszkańców kraju, 3,7 miliona ludzi, wymaga udzielenia pomocy humanitarnej. Od początku 2011 roku ich liczba wzrosła o 35%. Większość potrzebujących, czyli 2,8 miliona, mieszka na południu kraju.
- Na terenie całej Somalii znajduje się 800 centrów żywieniowych. W okresie od stycznia do maja 2011 roku pomocy udzielono 100 tysiącom niedożywionych dzieci.
- Klęskę głodu ogłasza się, gdy odsetek dzieci ostro niedożywionych przekracza 30%, a dziennie na 10 tysięcy dzieci umiera więcej niż dwoje.
- W Bakool i Dolnej Shabelle poziom niedożywienia wynosi 50%, a umieralność osiągnęła swój najwyższy w historii poziom wynoszący sześć zgonów na 10 tys. osób dziennie.
- Na południu kraju liczba dzieci niedożywionych wzrosła z 476 tysięcy do 554 tysięcy, co oznacza, że już 1/3 wszystkich dzieci jest zagrożona głodem.
- W Somalii i całym regionie Rogu Afryki nieprzerwanie rosną ceny żywności, zwłaszcza zboża. Cena niektórych artykułów zwiększyła się aż o 270%.
- Porównując ceny z lipca 2010 roku oraz lipca 2011 roku, ryż w Kenii podrożał o 50%, natomiast w Etiopii o 100%. Cena sorgo w Somalii wzrosła o ponad 200%. Drożeje również paliwo – za litr oleju napędowego trzeba zapłacić od 20% do 30% więcej, niż w czerwcu zeszłego roku. Szacuje się, że do grudnia 2011 roku, z powodu panującej suszy, ceny zbóż nadal będą wzrastać, zwłaszcza sorgo i białego ryżu.
- Cena koszyka żywnościowego, zawierającego dzienną rację żywności, wzrosła o 50%. W skład koszka, ustalonego przez Światowy Program Żywnościowy, wchodzą zboża, rośliny strączkowe, tłuszcze, mieszanka kukurydziano-sojowa, cukier i sól jodowana. Dzienna racja żywnościowa dostarcza 2100 Kcal, które są niezbędne do przeżycia.
- Szacuje się, że tegoroczne zbiory w Somalii wyniosą jedynie 50% przeciętnych plonów uzyskiwanych w poprzednich latach.
- Kryzys w Somalii wpływa na sytuację w całym regionie Rogu Afryki, gdzie obecnie 11,5 miliona osób odczuwa jego skutki. Codziennie rośnie liczba Somalijczyków szukających schronienia w krajach sąsiadujących – Kenii, Etiopii oraz Dżibuti.
- W regionie Rogu Afryki zostało już przesiedlonych łącznie ok. 800 tys. Somalijczyków – do Kenii 423 tys., do Jemenu 188 tys., do Etiopii 140 tys. Somalijczycy znaleźli również schronienie w Ugandzie, Dżibuti, Egipcie, Erytrei i Tanzanii.
- Każdego dnia 1,7 tysiąca Somalijczyków przybywa do Etiopii a do Kenii 1,3 tysiąca.
- W kenijskim obozie Dadaab przebywa obecnie ok. 400 tysięcy ludzi, od stycznia 2011 przybyło do niego ok. 116 tysięcy Somalijczyków. Etiopski obóz Dollo Ado przyjął od stycznia 2011 r. ok. 75 tys. uchodźców z Somalii i udziela łącznie schronienia ok. 120 tysiącom ludzi.
- W Somalii status osób wewnętrznie przesiedlonych (Internally Displaced Persons – IDPs) uzyskało już 1,46 miliona mieszkańców. Około 409 tys. osób wewnętrznie przesiedlonych żyje wzdłuż trzydziesto kilometrowej drogi wiodącej z Mogadiszu do miasta Afgooye.
- Od początku czerwca 2011 roku, ponad 15 tys. osób zostało przesiedlonych do Mogadiszu z innych regionów kraju.
- Od początku lat 90. w Mogadiszu stale przebywa 372 tys. osób wewnętrznie przesiedlonych.
- ONZ współpracuje w Somalii z organizacjami pozarządowymi oraz lokalnymi przedstawicielami administracji, również na obszarach kraju, opanowanymi przez uzbrojone siły pozapaństwowe.
- Pomimo utrudnionego dostępu do południowych regionów kraju, w Somalii działają przedstawicielstwa dwunastu agend ONZ oraz ponad 200 międzynarodowych i lokalnych organizacji pozarządowych. ONZ współpracuje również z władzami lokalnymi oraz setkami krajowych organizacji pozarządowych i organizacji społecznych.
- Od 2011 roku poprawił się dostęp do niektórych rejonów Somalii, co umożliwiło społeczności międzynarodowej dostarczenie pomocy humanitarnej m.in. do Puntlandu, Somalilandu oraz Środkowej Somalii, zwłaszcza w okolicach Jariiban, Hoboyo, Cabudwaaq, Dhuusamarreeb, Mudug, Galmudug, Hiraan.
Wspólny Apel dla Somalii (CAP - Consolidated Appeal for Somalia)
- Wspólny apel ogłoszony przez społeczność ONZ w grudniu 2010 roku przewidywał że na pomoc Somalii należy przeznaczyć 529 milionów USD na udzielenie pomocy Somalii. W lipcu 2011 roku kwota ta wrosła do 561 milionów USD. Do sierpnia 2011 r. uzbierano 47% potrzebnej sumy.
- Organizacją dostarczania pomocy zajmuje się Biuro NZ ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (OCHA). W ramach Wspólnego Apelu dla Somalii pomocy udzielają liczne organizacje m.in.: Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców (UNHCR), Fundusz NZ na Rzecz Dzieci(UNICEF), Program NZ ds. Rozwoju (UNDP), Organizacja NZ ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Program NZ ds. Osiedli Ludzkich (UN-HABITAT), CARITAS, Niemiecki Czerwony Krzyż, Oxfam .
- Szacuje się, że do września 2011 roku Somalijczycy będą potrzebowali pomocy w wysokości 300 milionów USD.
- CHF jest funduszem strategicznym wspierającym finansowo działania przewidziane w Wspólnych Apelach. CHF dla Somalii stanowi ważny instrument dla organizacji pomocowych działających w terenie. Zarządza nim Koordynator ds. Pomocy Humanitarnej dla Somalii.
- W 2011 roku 35 milionów USD, z dostępnych w ramach funduszu 45 milionów USD, przeznaczono na walkę ze skutkami suszy, zwłaszcza pomoc żywnościową, zdrowotną i niezbędne środki do życia.
- 15 milionów USD przeznaczono na walkę ze skutkami suszy w południowych i środkowych regionach Somalii.
- Potrzebne są kolejne 28 miliony USD na pomoc żywieniową, rolnictwo, dostarczenie potrzebującym środków do życia, udzielenie pomocy zdrowotnej, zapewnienie logistycznego zaplecza w udzielaniu pomocy sanitarnej i higienicznej.
Zobacz również:
Klęska głodu w południowej Somalii
www.unic.un.org.pl/aktualnosci.php?news=2190&wid
Głód w Somalii – przemówienie Sekretarza Generalnego ONZ
www.unic.un.org.pl/aktualnosci.php?news=2191&wid
Róg Afryki www.unic.un.org.pl/swiatowe_kryzysy/rog_afryki.php
Przydatne linki:
United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs
http://ochaonline.un.org/Default.aspx?alias=ochaonline.un.org/somalia
United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs: Somalia ReliefWeb News
www.unocha.org/aggregator/sources/76
United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs: Horn of Africa Crisis
www.unocha.org/crisis/horn-africa-crisis
United Nations News Center
www.un.org/apps/news/morenews.asp?Cr=somalia&Cr1=
Humanitarian News and Analysis: a service of the UN www.irinnews.org/report.aspx?reportid=93426
United Nations International Children’s Emergency Fund: Somalia
www.unicef.org/infobycountry/somalia.html
United Nations High Commissioner for Refugees: Somalia
www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/page?page=49e483ad6&submit=GO
United Nations World Food Programme: Somalia
www.wfp.org/countries/somalia
World Health Organization: Somalia situation reports
www.who.int/hac/crises/som/sitreps/en/