« strona główna UNIC « przestępczość

Wzmacnianie współpracy międzynarodowej
niezbędne w walce z międzynarodową przestępczością

Działalność przestępcza już teraz przekracza granice geograficzne, państwowe i językowe. Równolegle władze poszczególnych państw zmagają się, aby osiągnąć jakąkolwiek, nawet niedoskonałą współpracę. Zmiany hamowane są między innymi przez sztywne i przestarzałe systemy prawne. W odróżnieniu od władz państwowych przestępcy są w stanie adaptować się znacznie szybciej.

Należy pamiętać, że jeśli międzynarodowi przestępcy szybciej dostosują się do zmieniających się warunków otoczenia niż zrobią to państwa, to właśnie przestępcy wzmocnią swoje pozycje, zdobędą kontrolę nad różnego rodzaju zasobami i będą czerpać zyski kosztem praworządnych obywateli.

W przeciwieństwie do rządów, które muszą przestrzegać prawa, przestępcy nie czują żadnych ograniczeń moralnych czy prawnych. Wprowadzane zmiany mające na celu usprawnienie współpracy międzynarodowej dotyczącej zwalczania przestępczości są nadal niewystarczające. Współpraca w zakresie ekstradycji, udzielanie wzajemnej pomocy, konfiskata majątku i inne formy międzynarodowej współpracy muszą się rozwijać. Im szybszy i prężniejszy będzie postęp w tym zakresie, tym walka z  przestępczością międzynarodową będzie bardziej efektywna.

Prawne podstawy współpracy międzynarodowej:
Ważnym punktem zwrotnym na polu współpracy międzynarodowej w zakresie zwalczania przestępczości międzynarodowej była ustalona w ramach negocjacji Konwencja ONZ ds. nielegalnego handlu narkotykami i substancjami psychotropowymi. Gwarantuje ona wzajemną pomoc prawną oraz współpracę przy przejmowaniu i konfiskacie wpływów lub dóbr pochodzących z handlu narkotykami. Dotyczy również zakresu współpracy policyjnej.

Konwencja ONZ ds. walki z międzynarodową przestępczością zorganizowaną z 2000 roku, stwarza podstawy prawne do powstrzymywania i karania osób zamieszanych w groźne przestępstwa międzynarodowe.

Razem powyższe Konwencje tworzą bazę konieczną do współpracy przeciwko wszystkim typom grup przestępczych skupionych na nielegalnym zdobywaniu zysków. Niestety istnieją przeszkody na drodze ku ich efektywnemu wykorzystaniu.

Trudności przy przeprowadzaniu ekstradycji, we wzajemnej pomocy prawnej, podwójna przestępczość:
Kwestia podwójnej przestępczości dotyczy różnic w systemach karnych. Przestępstwa powinny być karane tak samo zarówno w kraju ubiegającym się o pomoc, jak i w kraju udzielającym pomocy. Niestety różnice w systemach karnych bardzo często stanowią główną przeszkodę przy ekstradycji przestępców oraz przy uzyskiwaniu wzajemnej pomocy.

Konwencja ONZ ds. walki z korupcją zezwala na ekstradycję, jeśli popełnione przestępstwo jest wymienione w Konwencji, a nie jest ścigane przez prawo krajowe danego państwa. Jest to znaczące odejście od tradycyjnych umów ekstradycyjnych i jest zwiastunem zmian w dobrym kierunku.

Konieczne są zmiany upraszczające postępowania ekstradycyjne. Wiele przeszkód proceduralnych powoduje bowiem opóźnienia w wykonywaniu procedur oraz pociąga za sobą różnego rodzaju straty niezależnie od podstaw do ekstradycji.

Międzynarodowa współpraca w zakresie wzajemnej pomocy prawnej może być znacząco wzmocniona poprzez wykorzystanie aplikacji komputerowej opracowanej przez Biuro ONZ ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) o nazwie "Mutual Assistance Request Writer Tool".

Istotną kwestią jest rozpoznanie przez poszczególne państwa wagi współpracy międzynarodowej, a co za tym idzie wzmożenie działań na rzecz ustanowienia odpowiednich procedur ułatwiających współpracę. Wspólne działania w zakresie ekstradycji, wzajemnej pomocy, przejęć i konfiskaty mienia z pewnością przyczynią się do lepszego wykorzystanie potencjału konwencji o narkotykach i przestępczości.

Współpraca przy śledztwach:
Światowym modelem współpracy międzynarodowej jest INTERPOL i jego siatka Centralnych Biur Krajowych w 184 krajach. Organizacje te współpracują z lokalną policją na całym świecie. Większość z wspomnianych sieci współpracy dysponuje swoimi stronami Internetowymi - w formie jawnej i tajnej. Możliwość korzystania z ogólnodostępnych stron internetowych (i zapoznania się z odpowiednimi uregulowaniami prawnymi poszczególnych krajów) znacząco wpływa na zwiększenie przejrzystości i efektywności współpracy międzynarodowej. Znajomość prawa innego państwa i praktyki międzynarodowej może mieć duże znaczenie w powodzeniu dochodzenia.

Jednym z przykładów skutecznego działania organizacji INTERPOL jest baza danych zawierająca informacje o prawie dwudziestu milionach skradzionych lub zagubionych paszportach. Takie dokumenty używane są przez przestępców przy przekraczaniu granicy w celu uniemożliwienia identyfikacji po popełnionym przestępstwie. Obecnie odpowiednie służby mogą zeskanować dokument lub ręcznie wprowadzić jego numer do bazy danych INTERPOL i w przeciągu paru sekund dowiedzieć się czy dany dokument nie został skradziony lub zagubiony.

Konkluzje i rekomendacje:
Władze krajowe powinny możliwie szybko wprowadzić mechanizmy usprawniające współpracę międzynarodową. W przeciwnym razie gospodarką i społeczeństwem mogą zacząć rządzić grupy przestępcze - znacznie bardziej elastyczne, pomysłowe i szybko rozwijające.

W grudniu zeszłego roku Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon, zwracając się do Rady Bezpieczeństwa NZ w sprawie zagrożenia międzynarodowego bezpieczeństwa i pokoju przez handel narkotykami zauważył, że żaden kraj nie jest w stanie stawić czoła takiemu zagrożeniu samodzielnie. Podsumował: "Ta walka wymaga całościowego podejścia ze strony społeczności międzynarodowej, opartego o silne poczucie współodpowiedzialności. Państwa muszą dzielić się informacjami, przeprowadzać wspólne akcje, wzmacniać kompetencje prawne i zapewniać sobie wzajemne wsparcie. Jak do tej pory współpraca między rządami pozostaje w tyle wobec działań przestępczości zorganizowanej."

Obserwacje Sekretarza Generalnego na temat niewystarczającej reakcji społeczności międzynarodowej na handel narkotykami można również odnieść do innych form przestępczości zorganizowanej. Współpraca pomiędzy rządami w zakresie zwalczania przestępstw międzynarodowych i utrudniania współpracy siatek przestępczych pozostawia wiele do życzenia. Luka w systemie bezpieczeństwa jest coraz większa. Przestępcy są coraz bardziej przebiegli, a sądy i służby ścigania walczą z niewystarczającymi i przestarzałymi procedurami.

Każdy kraj powinien dysponować podstawowym zestawem procedur (opartym na zasadzie wzajemności, poszanowaniu praw, umów ad hoc i traktatów) pozwalającym na korzystanie z pomocy międzynarodowej, kiedy tylko wymagałby tego interes danego kraju.

Wprowadzenie radykalnych zmian jest konieczne, aby zagwarantować respektowanie podwalin państwa prawa i efektywną walkę ze zorganizowanymi grupami przestępczymi.

Dokument opracowany przez Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie na podstawie materiałów ONZ, kwiecień 2010 r.