Trybunał wydaje wyroki w sporach międzypaństwowych oraz opinie doradcze.
Spory międzypaństwowe
Stroną w postępowaniu przed Trybunałem mogą być tylko państwa.
Podstawa jurysdykcji
Jurysdykcja Trybunału w sporach międzypaństwowych opiera się na zgodzie wyrażanej przez państwa.
(a) Specjalne porozumienie
Art. 36 Statutu MTS w pkt. 1 stwierdza, że orzecznictwu Trybunału podlegają wszelkie spory, które doń wniosą strony. Spory te na ogół są wnoszone do Trybunału bądź przez notyfikację specjalnego porozumienia, bądź w formie podania na piśmie skierowanego do Sekretarza Trybunału. W obydwu wypadkach należy wymienić przedmiot sporu i strony procesowe, o czym informuje pkt 1 art. 40 Statutu Trybunału.
(b) Sprawy wymienione w traktatach i konwencjach
Pkt 1 art. 36 Statutu Trybunału stwierdza również, że orzecznictwu podlegają wszelkie sprawy wyraźnie wymienione w obowiązujących traktatach i konwencjach. Zgodnie z art. 37 Statutu, należy również pamiętać, że gdy jakiś obowiązujący traktat lub konwencja odsyła w danej sprawie do trybunału, utworzonego przez Ligę Narodów albo do Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej, sprawa będzie przekazana do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, tak jak dzieje się to w stosunkach pomiędzy stronami Statutu MTS.
(c) Przymusowa jurysdykcja w sporach natury prawnej
Pkt 2 art. 36 Statutu stanowi, że państwa będące stronami Statutu, mogą w każdym czasie oświadczyć, że w stosunku do każdego innego państwa, które przyjęło takie same zobowiązanie, uznają za przymusową ipso facto i bez specjalnego porozumienia, jurysdykcję Trybunału w sporach natury prawnej, dotyczących:
- wykładni traktatu;
- każdej kwestii prawa międzynarodowego;
- rzeczywistości każdego faktu, który, o ile by został stwierdzony, stanowi pogwałcenie zobowiązania międzynarodowego;
- rodzaju lub wysokości odszkodowania należnego za zerwanie zobowiązania międzynarodowego.
Deklaracja co do przymusowej jurysdykcji może być bezwarunkowa albo być złożona pod warunkiem wzajemności ze strony kilku lub pewnych określonych państw albo wreszcie złożona tylko na pewien okres czasu. Deklaracje takie składane są Sekretarzowi Generalnemu ONZ, który przesyła ich odpisy państwom, będącym stronami Statutu MTS oraz Sekretarzowi Trybunału.
(d) Forum prorogatum
Jeżeli państwo nie uznało jurysdykcji Trybunału w momencie bycia pozywanym, może ono później wyrazić zgodę na związanie się tą jurysdykcją, tak aby Trybunał mógł rozstrzygnąć daną sprawę.
(e) Trybunał sam decyduje czy posiada jurysdykcję
Pkt 6. art. 36 Statutu Trybunału stanowi, że w razie sporu, o to czy dana sprawa podlega jurysdykcji Trybunału, spór ten rozstrzyga sam Trybunał.
(f) Interpretacja wyroku
Art. 60 Statutu Trybunału stwierdza, że w przypadku sporu co do znaczenia lub zakresu wyroku, Trybunał powinien dać swą interpretację na żądanie każdej ze stron.
(g) Rewizja wyroku
Zgodnie z pkt. 6 art. 61 Statutu MTS żądanie rewizji wyroku może być zgłoszone tylko wtedy, gdy opiera się na odkryciu faktu, który w chwili wydania wyroku był nieznany ani Trybunałowi, ani stronie żądającej rewizji, a mógł mieć decydujący wpływ, z zastrzeżeniem jednak, że nieświadomość ta nie była zawiniona na skutek niedbalstwa.
Opinie doradcze
W związku z tym, iż tylko państwa mogą być stroną w postępowaniu przed Trybunałem, nie jest możliwe występowanie przed MTS np. organizacji międzynarodowych. Nie mniej jednak istnieje specjalna procedura wydawania opinii doradczych, która jest dostępna właśnie dla określonych organizacji międzynarodowych – 5 organów ONZ, 15 agencji wyspecjalizowanych i jednej organizacji powiązanej.
W przeciwieństwie do wyroków, i za nielicznymi wyjątkami, opinie doradcze Trybunału nie mają mocy wiążącej. Podmiot zwracający się do MTS sam decyduje co zrobi z otrzymaną opinią.
Choć opinie doradcze nie są wiążące, niosą one jednak ze sobą duży ciężar prawny i autorytet moralny. Są one często narzędziem dyplomacji prewencyjnej, pomagając w utrzymywaniu pokoju. Na swój własny sposób opinie przyczyniają się do wyjaśniania i rozwoju prawa międzynarodowego, wzmacniając tym samym pokojowe relacje pomiędzy państwami.
Więcej informacji: