„Widzimy jak wiele broni trafia w ręce watażków wojennych, gangów, piratów i terrorystów. Znamy także przypadki, w których jedno państwo odmawia eksportu broni, a inne nie. Wszystkie transfery broni muszą odbywać się na jednakowych zasadach.”
W dniach 18 - 28 marca 2013 roku na forum Zgromadzenia Ogólnego odbędzie się Końcowa Konferencja dotyczącą Traktatu o Handlu Bronią. Jej celem jest wynegocjowanie prawnie wiążącego porozumienia dotyczącego wspólnych, najlepszych międzynarodowych standardów transferu broni konwencjonalnej. Zadaniem konferencji jest także zakończenie procesu Traktatu o Handlu Bronią (Arms Trade Treaty – ATT).
Obecna konferencja jest drugą z kolei poświęconą traktatowi o handlu bronią. Określa się ją jako ‘końcową’, by podkreślić olbrzymie zaangażowanie społeczności międzynarodowej dążącej do zakończenia negocjacji nad Traktatem o Handlu Bronią, osiągnięcia porozumienia i wypracowania tekstu traktatu. Porozumienie w sprawie traktatu będzie miało ogromy wpływ na życie milionów ludzi, którzy na co dzień cierpią na skutek konfliktów zbrojnych i przemocy z użyciem broni, przestępczości i braku bezpieczeństwa.
W konferencji wezmą udział dyplomaci i eksperci ze wszystkich 193 państw członkowskich ONZ, organizacje pozarządowe, podmioty publiczne, przedstawiciele przemysłu zbrojeniowego, naukowcy, przedstawiciele mediów, jednostki posiadające status obserwatora ONZ i organizacje międzynarodowe.
Istnieje powiązanie pomiędzy szerokim i łatwym dostępem do broni i amunicji, a represjami politycznymi, przestępczością i terrorem wśród ludności cywilnej. Nielegalny transfer broni zagraża stabilności całych regionów, prowadzi do łamania praw człowieka i embarga na broń. Hamuje rozwój krajów znajdujących się w stanie konfliktu zbrojnego i zmagających się z wysokim poziomem przemocy. Uniemożliwia realizowanie Milenijnych Celów Rozwoju, przyjętych przez społeczność międzynarodową w 2000 roku.
Proces Traktatu o Handlu Bronią rozpoczął się w latach 90. ubiegłego wieku, kiedy to społeczeństwo obywatelskie i laureaci pokojowej nagrody Nobla wyrazili swoje obawy dotyczące braku prawnych regulacji w handlu bronią na świecie, co ma negatywny wpływ na bezpieczeństwo ludzi. W 2006 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ zwróciło się do państw o przesłanie propozycji, jakie powinny być zawarte w Traktacie o Handlu Bronią. Ponad 100 krajów dostarczyło stosowne dokumenty, które zostały uwzględnione w raporcie Sekretarza Generalnego w 2007 roku. W 2008 r. eksperci rządów państw ustalili, co należy zrobić, by stworzyć wszechstronny, prawnie wiążący instrument, który stanowiłby podstawę międzynarodowych standardów importu, eksportu i transferu broni konwencjonalnej. W 2009 r. odbyły się dwa spotkania w sprawie Traktatu o Handlu Bronią, do uczestnictwa w których zaproszone zostały wszystkie państwa członkowskie ONZ.
Pod koniec 2009 r. Zgromadzenie Ogólne podjęło decyzję o zorganizowaniu w 2012 r. Konferencji dotyczącej Traktatu o Handlu Bronią, której celem było „szczegółowe omówienie prawnie wiążącego instrumentu w zakresie najwyższych, wspólnych standardów międzynarodowych dotyczących transferu broni konwencjonalnej.” Odbyła się ona w dniach 2 – 27 lipca 2012 r. w Nowym Jorku – cztery tygodnie skomplikowanych i intensywnych negocjacji nie przyniosły oczekiwanego efektu i nie doszło do opracowania projektu Traktatu o Handlu Bronią.
Brak światowych normAngela Kane, Wysoki Przedstawiciel NZ ds. Rozbrojenia
Prawie wszystkie dziedziny światowego handlu posiadają regulacje, a państwa są zobowiązane do ich przestrzegania. Nie istnieją natomiast żadne wiążące międzynarodowe przepisy dotyczące handlu bronią konwencjonalną. Od państw oczekuje się, że wykażą się odpowiedzialnością przy podejmowaniu decyzji w sprawie międzynarodowego transferu broni. Oznacza to, że przed podjęciem takiej decyzji państwa powinny ocenić ryzyko zaostrzenia konfliktu czy wzrostu przemocy i łamania międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka.
Brak światowych regulacji w sprawie handlu bronią konwencjonalną ma negatywny wpływ na pracę ONZ. W regionach, w których toczą się wojny i panuje wszechobecna przemoc zbrojna, misjom pokojowym trudno jest prowadzić działania, występują problemy z dostarczaniem żywności, poprawą zdrowia publicznego, budową bezpiecznych miast, ochroną uchodźców, wykorzenieniem ubóstwa oraz zwalczaniem przestępczości i terroryzmu.
Łamanie prawa międzynarodowego, nieprzestrzeganie praw dzieci, przypadki zabijania ludności cywilnej, kryzysy humanitarne oraz stracone szanse na rozwój społeczny i gospodarczy – wszystko to jest wynikiem nieodpowiedzialnego handlu bronią.
Konsekwencje nieuregulowania kwestii handlu bronią
- Praca misji pokojowych może być szczególnie trudna w warunkach, w których istnieje stały dostęp do broni i amunicji. Różne ugrupowania poprzez stosowanie przemocy dążą do utrudniania prowadzenia działań pokojowych i to przede wszystkim one odstępują od zawartych postanowień pokojowych, skoro z łatwością mogą kupić broń.
- Koszty, które ponosi społeczność międzynarodowa na skutek piractwa morskiego, sięgają rocznie 12 miliardów USD.
- Materiały wybuchowe używane podczas konfliktów zbrojnych na terenach gęsto zaludnionych mogą siać wśród ludności cywilnej druzgocące zniszczenia na masową skalę. W wybuchach cierpią przede wszystkim dzieci, które są szczególnie narażone na okaleczenia, a nawet śmierć w wyniku ich użycia.
- W latach 2000 – 2010 podczas ataków zbrojnych zginęło ponad 780 pracowników humanitarnych, a kolejnych 689 zostało rannych. W ostatnich latach liczba takich ataków wzrosła.
- Pracownicy ONZ w konfliktach zbrojnych są ofiarami rabunków, uprowadzeń, porwań, terroryzmu i zastraszania.
- Przestępczość oraz przemoc z użyciem nielegalnej broni doprowadza do sytuacji, w której środki publiczne nie są przeznaczane na kluczowe usługi i inwestycje kapitałowe. W krajach rozwijających się wydaje się do 15% PKB na ochronę porządku publicznego, podczas gdy w bogatszych krajach ta kwota nie przekracza 5% PKB.
- Na przemoc zbrojną szczególnie narażeni są mieszkańcy krajów, w których jest słaba kontrola nad importem, eksportem oraz transferem broni ręcznej strzeleckiej i lekkiej, natomiast poziom jej rozprzestrzeniania jest wysoki.
- W samym 2011 r. 52 grupy zbrojne w 13 różnych krajach znajdujących się w sytuacji konfliktu zbrojnego rekrutowały bądź wykorzystywały dzieci do różnych celów, okaleczały lub zabijały je oraz stosowały wobec nich przemoc na tle seksualnym.
- Organizowaniem i obsługą negocjacji dotyczących traktatu o handlu bronią na świecie;
- Koordynowaniem prac systemu NZ w kwestiach związanych z handlem bronią;
- Umieszczaniem informacji na temat transferu broni pomiędzy państwami na stronie internetowej www.un-register.org;
- Organizacją spotkań regionalnych, udzielaniem pomocy i doradztwa krajom i donorom, które zaangażowane są w zaprzestanie handlu bronią.
Wypowiedź Sekretarza Generalnego ONZ na temat konferencji www.unic.un.org.pl/aktualnosci.php?news=2417 UN Conference on the Arms Trade Treaty
www.un.org/disarmament/ATT/
Mit: Konferencja ma na celu stworzenie dokumentu zakazującego posiadania broni przez osoby cywilne.
Fakt: Organizacja Narodów Zjednoczonych nie dąży do wprowadzenia globalnego traktatu zakazującego posiadania broni przez osoby cywilne. Traktat o handlu bronią ma na celu ustanowienie standardów dotyczących międzynarodowego importu, eksportu i transferu broni konwencjonalnej. Bez takiej kontroli łatwiejszy jest nielegalny handel bronią, korzystanie z niej przez terrorystów i zbrojne ugrupowania, handlarzy nielegalnymi środkami odurzającymi i organizacje przestępcze.
Konferencja NZ dotycząca Traktatu o Handlu Bronią nie dąży do wprowadzenia zakazu posiadania żadnego rodzaju broni. Jej celem jest opracowanie zasad światowego handlu bronią konwencjonalną, których wciąż brakuje.
Światowy handel niemal wszystkimi przetworzonymi produktami (np. środkami farmaceutycznymi, sprzętem elektronicznym, samochodami) jest objęty przepisami, które muszą przestrzegać wszystkie podmioty zajmujące się ich importem i eksportem. Światowy handel bronią konwencjonalną nie powinien stanowić w tym zakresie wyjątku.
Mit: Istnieje konwencja ONZ dotycząca zakazu posiadania broni palnej.
Fakt: Każde państwo posiada własne prawo i regulacje dotyczące produkcji, sprzedaży i posiadania broni przez swoich obywateli. Organizacja Narodów Zjednoczonych nie posiada jurysdykcji w tej kwestii.
Od 2003 r. obowiązuje konwencja dotycząca zwalczania międzynarodowej przestępczości zorganizowanej. Państwa członkowskie ONZ uzgodniły w niej, że będą współpracować i walczyć z nielegalnym obrotem środkami odurzającymi, handlem ludźmi, bronią palną oraz ze zjawiskiem prania brudnych pieniędzy. Nie ma żadnego traktatu ONZ zakazującego posiadania broni palnej.
Mit: Konferencja jest niedemokratyczna, nieprzejrzysta i niedostępna dla wszystkich.
Fakt: Do udziału w konferencji zaproszono przedstawicieli mediów, organizacji pozarządowych i podmiotów publicznych. Jednakże, zgodnie z powszechnie stosowaną praktyką, w niektórych obradach mogą uczestniczyć tylko przedstawiciele rządów państw członkowskich. Podobnie jak w latach ubiegłych podczas licznych spotkań na forum ONZ, tak i tym razem w konferencji wezmą udział zarówno zwolennicy wprowadzenia kontroli nad bronią, jak i jej przeciwnicy. Wszystkie organizacje mają równe szanse na zaprezentowanie swoich poglądów.
Mit: Osiągnięcia konferencji zostaną narzucone państwom.
Fakt: To obecni na konferencji delegaci państw podejmą decyzję w sprawie Traktatu o Handlu Bronią, która będzie miała rzeczywisty wpływ na życie ludzi cierpiących z powodu braku regulacji w tej kwestii. Nie można narzucić suwerennemu państwu członkowskiemu żadnego traktatu. Każde państwo ma prawo wyboru: przyjąć i ratyfikować Traktat o Handlu Bronią lub nie zgodzić się na to.
Mit: Konferencja ma na celu zakazanie posiadania znajdującej się już w obiegu broni.
Fakt: Konferencja dotyczyć będzie jedynie uregulowania zasad międzynarodowego handlu bronią. Nie będzie się ona zajmowała kwestiami wielkości arsenałów wojskowych oraz broni posiadanej przez osoby cywilne.
Mit: Konferencja uderzy w przemysł zbrojeniowy.
Fakt: Traktat o Handlu bronią nie będzie zakazywał produkcji żadnego rodzaju broni, ani nie jest wymierzony w przemysł zbrojeniowy. Jest on obecnie wspierany przez wielu producentów broni, ponieważ ma on na celu ustanowienie wspólnych i sprawiedliwych dla wszystkich stron standardów transferu broni.
Mit:Traktat o Handlu Bronią będzie miał negatywny wpływ na funkcjonowanie sił pokojowych ONZ.
Fakt: Traktat o Handlu Bronią jest wspierany przez zawodowych żołnierzy i personel wojskowy służący w operacjach pokojowych. Może sprawić, że działania misji pokojowych staną się bezpieczniejsze dla wszystkich jej uczestników, którzy pracują na terenach objętych konfliktem lub w krajach znajdujących się w sytuacji pokonfliktowej.
2013-03-14