Głęboko zakorzenione homofobiczne i transfobiczne postawy, często w połączeniu z brakiem odpowiedniej ochrony prawnej przed dyskryminacją ze względu na orientację seksualną i tożsamość płciową narażają lesbijki, homoseksualistów oraz osoby biseksualne i transpłciowe (LGBT) w różnym wieku i we wszystkich regionach świata na poważne łamanie praw człowieka. Spotykają się oni z dyskryminacją na rynku pracy, w szkołach, szpitalach, są źle traktowani i wyklęci przez własne rodziny. Często padają ofiarą przemocy fizycznej – są bite, wykorzystywane seksualnie, torturowane, a nawet mordowane. Szacunkowo w 76 państwach dyskryminujące przepisy prawne poddają karze konsensualne związki osób tej samej płci i tym samym narażają te osoby na ryzyko aresztowania, ścigania oraz karę pozbawienia wolności, a w co najmniej pięciu państwach nawet na karę śmierci. Od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku ONZ wielokrotnie wyrażała zaniepokojenie łamaniem praw człowieka w kontekście orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Istnieją takie mechanizmy jak ciała traktatowe, które monitorują przestrzeganie przez państwa międzynarodowych umów dotyczących praw człowieka. Rada Praw Człowieka powołuje specjalnych sprawozdawców i innych niezależnych ekspertów, którzy badają i informują o naglących przypadkach łamania praw człowieka. Podobne zaniepokojenie wyraziła Wysoka Komisarz NZ ds. Praw Człowieka Navi Pillay oraz Sekretarz Generalny ONZ Ban Ki-moon. W grudniu 2010 r. Sekretarz Generalny wygłosił w Nowym Jorku przełomowe przemówienie (http://www.un.org/News/Press/docs/2010/sgsm13311.doc.htm) na temat równości grupy LGBT i wezwał do powszechnej dekryminalizacji homoseksualizmu i podjęcia innych kroków, które zwalczałyby przemoc i dyskryminację grupy LGBT. “Jako osoby świadome nie wyrażamy zgody na dyskryminację, a w szczególności na dyskryminację opartą na orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Tam gdzie postawy kulturowe są sprzeczne z powszechnymi prawami człowieka, to prawa człowieka muszą być przede wszystkim przestrzegane.” - powiedział Sekretarz Generalny. Ochrona osób LGBT przed przemocą i dyskryminacją nie wymaga stworzenia nowego zestawu praw, jak również nie wymaga opracowania nowych standardów międzynarodowych praw człowieka. Państwa są zobowiązane do przestrzegania praw człowieka osób z grupy LGBT na mocy międzynarodowego prawa i Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, jak również międzynarodowych traktatów dotyczących praw człowieka. Każdy człowiek, bez względu na płeć, orientację seksualną lub tożsamość płciową, ma prawo do korzystania z ochrony wynikającej z międzynarodowych przepisów dotyczących praw człowieka. Każdy ma prawo do życia, bezpieczeństwa osobistego i ochrony prywatności, życia w wolności od tortur, nieuzasadnionego przetrzymywania i dyskryminacji, wolności słowa, zrzeszania się i pokojowego zgromadzenia. W odniesieniu do ochrony praw człowieka z grupy LGBT państwa są zobowiązane do:
- Ochrony przed homofobicznymi i transfobicznymi aktami przemocy.
- Zapobiegania stosowaniu tortur oraz okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania.
- Uchylenia aktów prawnych kryminalizujących homoseksualizm.
- Zakazania dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej i tożsamości płciowej.
- Ochrony wolności słowa, prawa do zrzeszania się i gromadzenia się grup LGBT.
Na przestrzeni ostatnich lat wiele państw poczyniło stanowcze kroki zmierzające do wzmocnienia ochrony praw człowieka z grupy LGBT. Przyjęto szereg nowych przepisów, w tym regulacje prawne zakazujące dyskryminacji, penalizujące homofobiczne przestępstwa z nienawiści, uznające związki osób tej samej płci, oraz ułatwiające uzyskiwanie urzędowych dokumentów przez osoby transpłciowe określające preferowaną przez nich płeć. Opracowano programy szkoleniowe dla policjantów, pracowników zakładów karnych, nauczycieli, pracowników opieki społecznej, itp. W wielu szkołach wdrożono inicjatywy mające na celu zwalczanie prześladowania osób LGBT.
Kwestia orientacji seksualnej i tożsamości płciowej spotyka się z bezprecedensowym zainteresowaniem instytucji rządowych na świecie. W czerwcu 2011 r. Rada Praw Człowieka przyjęła rezolucję 17/19 (A/HRC/RES/17/19), która jest pierwszą rezolucją Organizacji Narodów Zjednoczonych dotyczącą orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Wyrażono w niej „głębokie zaniepokojenie” przemocą i dyskryminacją opartą na orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Przyjęcie rezolucji utorowało drogę do opracowania pierwszego oficjalnego raportu Narodów Zjednoczonych w powyższej kwestii przygotowanego przez Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka (A/HRC/19/41). Wyniki badań zawarte w raporcie dały podstawę do przeprowadzenia dyskusji panelowej, która odbyła się w marcu 2012 r. Była to pierwsza formalna debata międzyrządowego zespołu NZ na ten temat.
Działalność biura ds. praw człowieka
Biuro Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka współpracuje z państwami, krajowymi instytucjami praw człowieka i społeczeństwem obywatelskim, by osiągnąć postęp w powszechnej dekryminalizacji homoseksualności oraz wypracować metody ochrony osób z grupy LGBT przed przemocą i dyskryminacją opartą na orientacji seksualnej i tożsamości płciowej. Planowane działania obejmują:
- Wyrażanie zaniepokojenia przez osoby prywatne i przedstawianie zaleceń w sprawie wprowadzenia zmian dotyczących kwestii dialogu z rządami.
- Monitorowanie i ujawnianie schematów łamania praw człowieka w stosunku do osób z grupy LGBT, uwzględnianie danych w raportach przygotowywanych przez pracowników Biura Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka przebywających w różnych krajach.
- Przeprowadzanie publicznych kampanii na rzecz dekryminalizacji oraz podejmowanie innych działań wzmacniających ochronę praw człowieka osób z grupy LGBT, w tym wygłaszanie przemówień i oświadczeń, publikowanie artykułów prasowych, przesłań nagranych na video oraz dystrybucja innych materiałów.
- Współpracę z partnerami NZ w celu prowadzenia społecznych działań informacyjno-edukacyjnych zwalczających homofobię i przemoc motywowaną niechęcią do osób z grupy LGBT.
- Wspieranie specjalnych procedur w kontekście ujawniania faktów i poufnej komunikacji z rządem.
- Wspieranie ciał traktatowych ds. praw człowieka. Szereg z nich już wcześniej sygnalizowało w swoich ogólnych komentarzach i końcowych wnioskach istnienie problemu dyskryminacji opartej na orientacji seksualnej oraz zwracało uwagę na potrzebę podjęcia dalszych kroków, które poszczególne państwa muszą podjąć, by wywiązać się ze swoich zobowiązań wynikających traktatów międzynarodowych.
- Wspieranie procesu powszechnych przeglądów okresowych, który stanowi forum dla wyrażania opinii z zakresu przestrzegania praw osób z grupy LGBT i umożliwia przedkładanie zaleceń.